انواع ابزارهای بازار پول

انواع بازارهای مالی

ممکن است تصور کنید که بازار مالی نیز همانند بازارهای خرید‌و‌فروش کالا نیازمند حضور فیزیکی افراد جهت معامله است؛ اما بازارهای مالی تعریف جداگانه‌ای دارند. در این بازارها افراد دارایی‌های مالی خود را مبادله می‌کنند. این دارایی‌ها شامل طلا، وجه نقد، اوراق بهادار و اوراق قرضه و‌غیره می‌شود.

این نوع از تبادلات موجب شکل‌گیری ارتباط بین افراد فقیر و سرمایه‌دار خواهدشد. به بیان دیگر بازارهای مالی موجب انتقال سرمایه‌های راکد به بخش‌های صنعتی و تولیدی می‌شوند که به آن احتیاج دارند. این بازارها تنها به بورس اوراق بهادار محدود نیستند و انواع مختلفی دارند. بنابراین در این نوشته با انواع بازارهای مالی آشنا می‌شوید.

انواع بازارهای مالی

تقسیم‌بندی انواع بازارهای مالی بر‌اساس عوامل خاصی انجام می‌شود. بین انواع مختلف آن، مواردی همچون بازار بدهی، بازار سهام، بازار پول، بازار سرمایه و‌ غیره از اصلی‌ترین انواع بازار سرمایه‌گذاری هستند. به‌همین جهت در ادامه هر یک را بیشتر بررسی می‌کنیم.

بازار پول

بازار پول در ابتدا با هدف کاهش نقدینگی اضافی در دست اشخاص به‌وجود آمد. این کاهش نقدینگی توسط بانک‌ها و با هدف کاهش هجوم افراد به بازار کالا ایجاد شد. تا زمانی که افراد بابت نقدینگی موجود در حساب خود سود دریافت می‌کردند و منابع مالی آن‌ها امکان اعطای تسهیلات به بخش‌های تولیدی را فراهم می‌کرد؛ این بازار موجب کاهش تورم در بازار کالا و خدمات شده‌بود. با شروع بحران اقتصادی مردم نقدینگی خود را از بانک‌ها خارج کردند و بازار پول دچار ضعف شد.

هرگونه ابزار یا دارایی که قابلیت نقدینگی بالایی را داشته‌باشد و جایگزین پول بشود؛ در این بازار قابل داد‌و‌ستد است. البته سررسید این منابع باید کم‌تر از یک سال باشد. این منابع شامل اوراق بهادار با سررسید سه ماه تا یک سال، انواع حواله و سپرده است. نکته مهم در رابطه با نرخ بهره در بازار پول این است که هر اندازه مدت نگهداری از آن بیشتر شود؛ نرخ بهره نیز افزایش پیدا می‌کند.

بازار سرمایه

پس از ضعف بازار پول، بازار سرمایه جهت ایجاد تعادل و کنترل تورم به‌کار گرفته شد. به این ترتیب، افراد سرمایه مازاد خود را به‌جای نگهداری در سپرده‌های بانکی، در بازار بورس سرمایه‌گذاری کردند. در بازار سرمایه، اوراق بهاداری که سررسید آن‌ها بیش از یک سال است؛ داد‌و‌ستد می‌شوند. این بازار خود به دو بخش اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.

در بازار اولیه سرمایه تشکیل می‌شود و یکی از انواع بازارهای مالی است که اوراق بهادار نخستین بار در آن مبادله می‌شوند. بازار ثانویه این امکان را برای اوراق بهاداری که یک بار معامله شده‌اند؛ فراهم می‌کند که مجدداً خرید‌و‌فروش شوند. باید بدانید که بازار بورس نوعی بازار ثانویه است. قیمت اوراق بهاداری همچون سهام در بازار ثانویه، براساس عملکرد شرکت تعیین می‌شود و افزایش بهای آن از سیاست‌های مدیریتی شرکت تاثیر می‌گیرد.

جهت انجام معاملات بورس از بازار مذاکره و کارگزاری استفاده می‌شود. در بازار مذاکره خریدار و فروشنده به‌طور مستقیم با یکدیگر معامله می‌کنند. در‌صورتی که تعداد طرفین انواع ابزارهای بازار پول معامله به شمار شخصی نرسد؛ افراد از یک کارگزار استفاده می‌کنند. این شخص در مقابل دریافت کمیسیون، خریدار یا فروشنده مناسب را پیدا می‌کند.

تفاوت بازار پول و بازار سرمایه

از مواردی که به آن اشاره شد؛ ابزارهای مالی متفاوت در بازار پول و بازار سرمایه و مدت زمان سرمایه‌گذاری در این دو نوع از بازارهای مالی بود. یک نکته مهم در رابطه با تفاوت بین این دو این است که در بازار پول، سرمایه‌گذار قادر است که هرزمان که مایل باشد؛ منابع مالی خود را از آن خارج کند. به‌طوری که این مسئله سیستم مالی کشور را دچار اختلال می‌کند اما در بازار سرمایه، منابع مالی بدون جایگزین از بازار حذف نخواهندشد.

به‌همین جهت، دولت نیز این امکان را خواهد‌داشت که نقدینگی را مهار کند. این نکته در بازارهای دیگر قابل‌اجرا نیست. شاید همین مسئله باعث می‌شود که دولت‌ها از این نوع بازار پشتیبانی کنند.

بازار بدهی

در این نوع از انواع بازارهای مالی، شرایط با دیگر بازارها بسیار متفاوت است. زیرا اوراق بدهی همانند اوراق قرضه دولتی داد‌و‌ستد می‌شود.

بازار سهام

در بازار سهام سرمایه‌گذاری شکل به‌خصوصی دارد. به‌طوری که این امر با استفاده از خرید‌و‌فروش سهام در این نوع از بازار انجام می‌شود. اما امروزه بسیاری از افراد در این بازار فعالیت دارند.

بازار جهانی

این مورد از انواع بازارهای مالی، گردش مالی فراوانی دارد و سرمایه‌گذاری در آن در ابعاد کلان انجام می‌شود. در این بازارها مواردی همچون طلا و نقره و فلزات گران‌بها، سهام شرکت‌های بزرگی همچون مایکروسافت، آمازون و‌غیره، ارز و محصولات پتروشیمی مبادله می‌شود.

نقش نرم‌افزارهای مدیریت مالی بر رصد انواع بازارهای مالی

در دنیای امروز نزدیک‌ترین و در دسترس‌ترین وسیله برای اشخاص تلفن همراه است. بنابراین با کمک انواع اپلیکیشن‌های تلفن همراه، امکان انجام امور روزمره وجود دارد. به‌همین جهت اپلیکیشن مدیریت مالی شخصی فانوس یک بستر مناسب جهت کنترل و رصد منابع مختلف در انواع بازارهای مالی است.

با کمک این برنامه، مشاهده ارزش به‌روز دارایی‌هایی همچون دلار، طلا، سهام و‌غیره امکان‌پذیر است. کلیه گزارش‌های مالی شخص را در خود ثبت خواهدکرد.

نتیجه‌گیری

در این مقاله گفته‌شد که انواع بازارهای مالی با هدف جلب سرمایه مازاد افراد مختلف پدید آمده‌اند که جهت فعالیت در آن‌ها به حضور فیزیکی افراد نیازی نیست. از جمله بازارهای مهم مالی باید به بازار پول، بازار سرمایه، بازار سهام، بازار بدهی و بازار جهانی اشاره کرد که در رابطه با هر یک از آن‌ها توضیح داده‌شد.

بازار بورس که این روزها بحث سرمایه‌گذاری در آن بسیار داغ است؛ نوعی بازار سرمایه ثانویه به‌شمار می‌رود که در آن شرکت‌های مختلف سهام خود را به‌فروش می‌رسانند. به‌طوری که این داد‌و‌ستد به‌صورت مذاکره‌ای یا توسط کارگزار انجام خواهدشد. همچنین گفته‌شد که برخی نرم‌افزارها وجود دارند که امکان مدیریت مالی و حسابداری شخصی را برای افراد فراهم می‌کنند. این بسترها راه‌حل مناسبی جهت رصد انواع بازارهای مالی نیز هستند.

بورس چیست؟

اگر سرمایه کم یا درشتی دارید و طبق توصیه دوستان و آشنایان یا شنیده‌های خود، تصمیم گرفته‌اید در بورس ایران سرمایه‌گذاری کنید ، احتمالا پیش از هر چیزی درباره ماهیت بورس و شرایط ورود به آن، سوالاتی دارید. بورس چیست و سرمایه گذاری در آن چه شرایطی دارد؟ در ادامه با تعریف بازار بورس و انواع آن آشنا خواهید شد و مهمترین سوالات در خصوص بازار بورس را پاسخ می‌دهیم.

تاریخچه پیدایش بورس در جهان

چیزی که باعث شد بازار بورس برای نخستین بار در سطح جهانی شکل بگیرد، تقسیم کردن سود و زیان یک کسب و کار میان شرکای آن بود. به این صورت، فعالیت‌های آن کسب و کار شکل عمومی‌تری پیدا کرده و هر آن چه عایدی یا زیان‌دهی داشت، بین شرکا تقسیم می‌گردید. این شکل از اقتصاد، باعث می‌شد تا رشد سازمانی بهتری ایجاد شده و زمینه فعالیت برای کسب‌وکارها گسترده‌تر گردد .

جالب است بدانید که بورس برای اولین بار در کشور بلژیک متولد شد و زمان نخستین پیدایش آن به قرن 15 میلادی باز می‌گردد. محل نخستین تجمع بورسی نیز مقابل ملک واندر بورس، یکی از اشراف بلژیکی بود و همان‌طور که می‌بینید واژه بورس، نام خود را از این شخص گرفته است. در ابتدا، معاملات بسیار نامنظم و بدون ضابطه بود و افراد با تجمع در این مکان به خرید و فروش می‌پرداختند، اما رفته رفته بورس قرن پانزدهمی شکل جدی‌تری به خود گرفته و ورود به آن نیز ضابطه‌مند شد .

تاریخچه پیدایش بورس در ایران

اما بهتر است بدانید بورس ایران چیست و از چه زمانی آغاز به کار کرده است؟ تاریخ تاسیس بورس در ایران به سال 1315 هجری شمسی باز می‌گردد، یعنی زمانی که ران لوترفلند بلژیکی اساس و پایه این بازار را انواع ابزارهای بازار پول در ایران بنا نهاد. البته پس از آن جنگ جهانی دوم، پیش‌آمد و تحولات و تنش‌های داخلی کشور اجازه نداد تا این نوزاد تازه متولد شده، جان بگیرد. ماجرای بورس ایران به 25 سال بعد موکول شد و در سال 1341، حضور چند جانبه وزارت بازرگانی، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، وزارت دارایی و. اساسنامه نخستین بازار بورس ایران تشکیل شده و تنظیم گردید. باز هم بلژیکی ها برای راه اندازی بازار بورس ایران، به کمک درآمده و در سال 1345 هجری شمسی، به صورت رسمی و قانونی بورس اوراق بهادار ایران تاسیس گردید. نخستین معامله و شروع فعالیت به تاریخ 15 بهمن سال 1346 هجری شمسی انجام پذیرفت، این معامله بورسی نیز روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی بود .

از آن زمان تا به امروز شکل فعالیت شرکت‌های حاضر در بورس و نیز فعالیت تالار بورس و سهامداران آن، متحول شده و به ویژه طی چند سال اخیر شکل پیشرفته‌تری را به خود گرفته است. روز به روز فعالیت در بورس ساده‌تر شده و افراد با سهولت بیشتری قادر به انجام معاملات روزمره در این بازار گسترده و هیجان‌انگیز هستند .

با این حساب برای ورود به این بازار می‌دانید که به یک سازمان دارای عقبه سنگین و کاملا تاریخی، منطبق بر شرع و قانون جمهوری اسلامی ایران قدم می‌گذارید. قوانین و مقررات این بازار با جزئیات در سایت سازمان بورس اوراق بهادار www.seo.ir قابل مشاهده و پیگیری است .

تعریف بازار بورس

بازار به جایی گفته می‌شود که در بستری فیزیکی یا اینترنتی، خرید و فروش یا اصطلاحا معاملات صورت می‌گیرد. در بازار بورس (Stock Market) بستری فراهم شده است که خریداران و فروشندگان، کالا، سهم یا ارز را معامله کنند.

بازار بورس در زمان‌های مختلف، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. ممکن است گاهی اوقات روندی نزولی در پیش بگیرد که اصطلاحا به آن بازار خرسی می‌گویند و اگر روند بازار صعودی باشد به آن بازار گاوی خواهند گفت.

انواع بازار بورس

تصور عموم از بازار بورس، همان بازار بورس اصلی است؛ اما لازم به ذکر است که چندین نوع بازار بورسی وجود دارد که در زیر به معرفی آن‌ها می‌پردازیم .

بازار بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار تهران، همان بازار مادر بورس است که در آن اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف به خرید و فروش گذاشته میشود و سهامدارانی حقیقی و حقوقی در آن حضور دارند. در بازار بورس اوراق بهادار، دو گروه از مردم به منظور تامین منافع یکیدیگر و بر اساس قوانینی، دست به معامله می‌زنند.

بازار فرابورس ایران

بازار فرابورس ایران، پس از بازار بورس اوراق بهادار تهران شکل گرفته است و یک نمونه کپی شده از این بازار با شرایطی ساده‌تر و زمینه عملکرد بهتر به نظر می‌رسد. اگر چه این بازار نیز تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد، اما قوانین آن کمتر سختگیرانه بوده و شرکت ها برای ورود به آن و ارائه سهام خود، مراحل ساده تری را پشت سر می‌گذارند .

بورس کالای ایران

بورس کالای ایران نیز طبق نامگذاری آن محل خرید و فروش کالا و معاملات بر پایه آن است. در این بورس به طور معمولات فلزات ارزشمند، محصولات پتروشیمی و کشاورزی و . معامله می‌شوند. این بورس نیز از بازارهای پویای کشور به شمار می‌رود .

بورس انرژی ایران

بورس انرژی، نوپاترین بازار بورس در کشور ما است که معاملات انواع انرژی از جمله برق، محصولات شیمیایی و پتروشیمی در آن صورت می‌گیرد .

بورس ارز

همان طور که می توان از نام آن حدس زد، بازار بورس ارز، بازاری جهانی است که در آن معاملات ارزی و جا به جایی میان ارزها صورت می‌گیرد و با توجه به نرخ ارز، باید انتظار داشته باشیم که اعداد و ارقام بزرگی جا به جا شود. بزرگترین اعضای بازار بورس ارز، بانک ها و موسسات مالی هستند ولی نمی توان شرکت ها و یا حتی مردم عادی را از این دایره بیرون دانست. البته لازم به ذکر است که این بورس در حال حاضر در این فعال نیست.

ساعت کاری بازار بورس

ساعت کار بازار بورس ایران از شنبه تا چهارشنبه از 8:45 صبح تا 12:30 ظهر است. بازار بورس ایران در روزهای پنجشنبه و جمعه و همچنین تعطیلات رسمی که در تقویم آورده شدند، تعطیل است. همچنین لازم به ذکر است که ساعت ثبت سفارش در سال 1400، 8:45 صبح است.

تعداد شرکتها و سهامداران در بازار سهام

در سال 1400 تعداد افرادی که دارای کد بورسی هستند به بیش از 55 میلیون نفر رسید که در مقابل جمعیت 85 میلیون نفری ایران، رقم بالایی به حساب می‌آید.

تفاوت بازار پول و بازار سرمایه چیست؟

• بازار پول به بازار حاکم معاملات پولی و نقدی یا بر پایه دارایی‌هایی که نقد‌شوندگی کوتاه مدت دارند، اطلاق می گردد. ریسک در این بازار بسیار محدود و کوچک بوده و سرعت نقد شدن دارایی بسیار بالا است. (به طور معمول نقدشوندگی و رسیدن به سود تعریف شده در این بازار باید کمتر از 1 سال باشد)

1. اسناد خزانه از جمله ابزار معاملاتی بازار پول هستند که به وسیله دولت ارائه شده و تاریخ سررسید آن‌ها کمتر از 1 سال است. به علاوه خرید این اسناد و فروش به وقت سررسید آن‌ها، نیز از ریسک بسیار کمی برخوردار است .
2. پذیره‌نویسی بانکی نوعی دیگر از معاملات در بازار پول است. پذیره نویسی به واقع واسطه گری بانک با ارائه پذیرش بانکی است که بین دو سوی معامله قرار گرفته و اعتبار پرداخت در ازای دریافت کالا ایجاد می کند .
3. اوراق تجاری گروه دیگری از ابزار بازار پول هستند که به شکل از پیش تعریف شده ای، سررسید آن ها کمتر از 270 روز باید باشد. این اوراق توسط شرکت های مختلف ارائه شده و به منظور تامین نقدینگی برای شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. به صورت عرف این اوراق توسط بانک های به فروش رسیده و بازخرید و پرداخت سود آن نیز از همان طریق انجام می پذیرد .

معمولا سپرده گذاری عموم مردم در تمام انواع سرمایه‌گذاری در بازار پول است که ایرانی‌ها هم علاقه زیادی به آن دارند. این شکل از سرمایه‌گذاری کم ریسک، با سپرده کردن مبلغی پول در یک بانک یا موسسه سرمایه‌گذاری و دریافت سود ماهیانه به شرط پایداری اصل پول، صورت می‌گیرد. هیچ ریسکی در این شکل از سرمایه گذاری بانکی وجود ندارد، اما با کاهش نرخ سودهای بانکی، سپرده‌گذاری جذابیت سابق خود را از دست داده است و مردم به دنبال بازار سودآور دیگری برای درآمدزایی از نقدینگی خود هستند .

• در بازار سرمایه با سهام شرکت‌ها به شکل سهام عادی یا ممتاز، اوراق انواع ابزارهای بازار پول قرضه و اوراق مشارکت روبرو هستید. در معاملات بازار سرمایهف سهامداران از شرکت‌ها و شخصیت‌های حقوقی بزرگ تا ریزترین شخصیت‌های حقیقی و مردم عادی هستند و بعد نظارتی نیز از هر دو سوی این اعضا صورت می‌گیرد. ریسک‌پذیری در بازار سرمایه به مراتب بالاتر است و اعضای این بازار در سود و زیان شرکت‌های ارائه‌دهنده سهام، شریک خواهند بود. در حالی که شکلی از سرمایه‌گذاری در بازار پول مانند سپرده‌گذاری، فارغ از سود یا زیان فعالیت اقتصادی بانک، سود ماهیانه شخص را تامین خواهد ساخت .

نکته : با تمام ریسک ورود و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه میزان سودآوری در بازارهایی مانند بازار بورس و اوراق بهادار، بسیار بالاتر از سودی است که می توان از سپرده‌گذاری در بانک ها به دست آورد .

انواع سهام، اوراق قرضه و اوراق مشارکت

• سهام عادی: با خرید سهام عادی به یک عضو از دارندگان سهام آن شرکت تبدیل شده و در سود و زیان فعالیت اقتصادی آن شریک خواهید شد .
• سهام ممتاز: سهام ممتاز، حق و حدود مشخصی ایجاد می‌کند و دارنده آن، در این دایره تعیین شده جزو درآمد شرکت ارائه‌دهنده سهام قرار می‌گیرد .
• اوراق قرضه: با خرید اوراق قرضه، در بازه‌های زمانی تعیین شده، سود دریافت کرده و مبلغ سرمایه‌گذاری شده خود را نیز در تاریخی که از پیش تعیین شده، باز پس خواهید گرفت .
• اوراق مشارکت: با خرید اوراق مشارکت باید سودی علی الحساب دریافت کرده و سود قطعی و سرمایه اولیه خود را نیز در تاریخی که از پیش تعیین شده است، دریافت خواهید کرد. با عبور از توصیفات فوق، اکنون اگر خود را آماده و مشتاق برای ورود به بازار بورس می‌بینید، در ادامه به مراحل و نکات مهم جهت ورود به این بازار هیجان‌انگیز و در عین حال سودآور، توجه نمایید .

مزایای سرمایه‌گذاری در بورس

معمولا در بدو ورود به بازار سرمایه، برای افراد این سوال ایجاد می‌شود که مزایای بازار سرمایه چیست؟ در پاسخ به این سوال موارد زیر را مطرح می‌کنیم:

• برای ورود به بازار سهام نیاز به سرمایه زیادی ندارید و حداقل مقدار سفارش در سیستم‌های معاملاتی 500 هزار تومان است.
• در کل سودی که از بازار سرمایه می‌توان به دست آورد بسیار بیشتر از سود بانکی است ولی این امر مستلزم آموزش بورس و ریسک‌پذیری خواهد بود.
• اگر با آموزش و آشنایی کامل وارد بازار بورس شوید، ارزش داراییتان نسبت به تورم حفظ می‌شود.
• قوانین حاکم بر بازار سرمایه، باعث شده است که بستر این بازار امن و کاربردی باشد. علاوه بر این، ناظری به نام سازمان بورس و اوراق بهادار بر فعالیت‌های این بازار نظارت می‌کند.
• قابلیت نقدشوندگی در بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها بسیار بهتر است. در واقع اگر نیاز به خروج پولتان از بازار سرمایه داشته باشید، فقط طی 2 تا 3 روز کاری زمان می‌برد.

نحوه ثبت نام در بورس

با این که روند ثبت نام در بورس برای هر فردی بسیار ساده است، با این حال بعضی از افراد با این مراحل آشنا نیستند. با ثبت نام در سامانه کارگزاری اقتصاد بیدار، علاوه بر دریافت کد بورسی، در سامانه سجام ثبت نام می‌شوید و به صورت آنلاین احراز هویت انجام خواهد شد. مراحل ثبت نام به صورت زیر است:

1. ثبت‌نام در سامانه اقتصاد بیدار
2. احراز هویت
3. دریافت کد بورسی
4. شروع معاملات

سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس

خرید و فروش سهام به صورت مستقیم می‌تواند ریسک‌های زیادی برای معامله‌گران داشته باشد و همچنین زمان زیادی را از ایشان می‌گیرد. راهکاری که سال‌ها در دنیا برای رفع این مشکل و همچنین استفاده حداکثری از بازار بورس ارائه شده، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سبدگردانی و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری از راهکارهای سرمایه گذاری غیر مستقیم است.

بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست؟

بورس اوراق بهادار به عنوان بخشی از بازار سرمایه‌، از اهمیت بسیار زیادی در میان سرمایه‌گذاران برخوردار است و مورد توجه خاص آن‌ها قرار دارد. بنابراین پیش از آن‌که به بررسی ساز و کار بورس اوراق بهادار و چگونگی انجام معاملات در این بازار پرداخته شود، نیاز است تا به اختصار این بازار را تعریف کرد و به بررسی انواع آن پرداخت. در این مطلب به سراغ این موضوع رفته‌ایم و به شما می‌گوییم بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و بازار سرمایه خود به چند دسته تقسیم می‌شود. با ما همراه شوید.

بازار چیست؟

در علم اقتصاد تعاریف متعددی برای بازار ارائه شده است.
در تعاریف اولیه، بازار به مکان فیزیکى اطلاق می‌شد که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن دور هم جمع مى‌شدند. اما در تعاریف بعدی تاکید شد که بازار نباید لزوماً وجود فیزیکی داشته باشد و فضای مشخصی را در برگیرد، در حقیقت بازار شامل تمام خریداران و فروشندگانى است که در حال دادوستد کالا یا خدمات خاصى هستند.
برای مثال بازار معاملات سهام در سطح جهانی، بازاری است که عملیات خرید و فروش در آن از طریق شبکه‌های مخابراتی بین‌المللی انجام می‌شود و مکان معینی ندارد. در حقیقت بازار یک مکانیزم است که این امکان را به خریداران و فروشندگان می‌دهد تا به معامله دارایی‌های خود بپردازند. این دارایی ممکن است فیزیکی (مانند املاک) یا مالی (مانند اوراق بهادار) باشد.
براساس تعریف دومنیک سالواتوره، بازار مکان و یا موقعیتی است که در آن خریداران و فروشندگان، کالا، خدمات و منابع را خرید و فروش می‌کنند. برای هر کالا، خدمت یا منبع که قابلیت معامله داشته باشد، بازاری وجود دارد. در تعریف سالواتوره هم مشاهده می‌شود که بازار می‌تواند یک محل مادی و فیزیکی یا موقعیتی برای انجام معامله باشد.

انواع بازارها کدامند؟

در یک نگاه کلی و از نقطه نظر نوع دارایی‌ها، بازارها به دو نوع بازار دارایی‌های فیزیکی (واقعی) و بازار دارایی‌های مالی تقسیم می‌شوند:
بازار دارایی‌های فیزیکی، بازاری است که در آن خریداران و فروشندگان به معامله دارایی‌هایی که ماهیت واقعی و فیزیکی دارند، مانند اتومبیل، املاک و مستغلات، وسایل منزل و … می‌پردازند.
بازار دارایی‌های مالی به بازاری اطلاق می شود که در آن افراد اعم از حقیقی و حقوقی، می توانند در آن برای معامله اوراق ضمانت مالی، کالا و دیگر دارایی‌های مثلی (عوض‌دار) با هزینه مبادلاتی پایین اقدام کنند. قیمت‌های این بازار تابع عرضه و تقاضا است. اوراق ضمانت شامل سهام، اوراق قرضه و برخی کالاها (فلزات گرانبها یا محصولات کشاورزی) می‌شود.
بازار می‌تواند از نظر سررسید تعهدات مالی، نوع ساختار یا برحسب دارایی طبقه‌بندی شود. بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می‌شوند:

بازار پول چیست؟

بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول با سررسید کمتر از یکسال است. به بیان دیگر بازار پول، بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با سه ویژگی مهم زیر است:

• نقدشوندگی بالا
• کم بودن ریسک عدم پرداخت
• ارزش اسمی زیاد

ابزارهای بازار پول شامل اسناد خزانه (اوراق بهادار کوتاه مدت با سه ماه، شش ماه یا یکسال)، پذیرش بانکی (دستور پرداخت مبلغی معین در تاریخی مشخص)، گواهی سپرده، اوراق تجاری (نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید ۲۷۰ روز یا کمتر)، قرادادهای بازخرید و دلار اروپایی است. از مهمترین نهادهای این بازار می‌توان به بانک مرکزی، واسطه‌های مالی بانکی مانند بانک‌های تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی، شرکت‌های تجاری، دولت و مؤسسات دولتی، صندوق های سرمایه گذاری، کارگزاری‌ها و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران اشاره کرد.

بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه، به بازارهای مالی برای خرید و فروش ابزارهای مالی نظیر اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید، اطلاق می‌شود. بازار سرمایه بزرگ‌تر از بازار پول است و اهمیت بسیار زیادی در جمع آوری و تامین منابع لازم برای سرمایه‌گذاری واحدهای مختلف تولیدی دارد. بازار سرمایه از نظر مرحله عرضه اوراق بهادار، خود به دو دسته بازار اولیه (بازار دست اول) و بازار ثانویه (بازار دست دوم) تقسیم می‌شود.

بازار اولیه

بازار اولیه بازاری است که در آن سهام یک شرکت یا واحد اقتصادی برای اولین بار در آن عرضه و منتشر می‌شود. عایدی حاصل از عرضه این سهام، منبعی در تامین مالی آن شرکت یا موسسه خواهد بود. از آن‌جا که در بازار اولیه، سهام برای اولین بار به خریداران و متقاضیان عرضه می‌شود، فروشنده اوراق بهادار در حقیقت همان ناشر اوراق بهادار خواهد بود.

بازار ثانویه

با اتمام عرضه اولیه یک سهم در بازار اولیه، برای ادامه معاملات آن سهم، بازار دیگری به نام بازار ثانویه وجود دارد. بنابراین بازار ثانویه به منظور ایجاد امکان داد و ستد اوراق منتشره در بازار اولیه و افزایش قابلیت نقدشوندگی آن تشکیل شده است.
در این بازار است که طرفین معامله این امکان را پیدا می‌کنند که علاوه بر تجدید نظر در اوراق خریداری شده، با خرید و فروش دوباره یا چندباره، تعداد آن را افزایش و یا کاهش دهند و یا اوراق دیگری در سهم دیگری تهیه کنند. دفعات انجام معامه در بازار ثانویه محدودیتی ندارد، این ویژگی بازار ثانویه موجب می‌شود تا نقدشوندگی ابزارهای مالی با جابه‌جا شدن مالکیت آن‌ها، قدرت بیشتری پیدا کند.

بازار ثانویه بر این اساس که چه نوع سهمی در چه محلی مبادله می‌شود، به چهار بازار تقسیم می‌شود:

بازار اول: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در بورس انجام می‌شود.
بازار دوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های غیربورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
بازار سوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
بازار چهارم: بازاری بدون کارگزار و معامله‌گر و مربوط به معاملات خصوصی است که توسط شبکه‌های الکترونیکی و بین سرمایه‌گذاران نهادی و عادی صورت می‌گیرد. نهادها به منظور پرهیز از پرداخت هزینه‌های مربوط به کارگزاری، عموماً معاملات عمده و بلوک خود را در بازار چهارم انجام می‌دهند.

انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارایی

بازارهای مالی به لحاظ نوع دارایی به سه بخش تقسیم می‌شوند:

بـازار سـهام: در ایـن بـازار، سـهام شـرکت های سهامی پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد.
بازار اوراق بدهی: این بازار برای دادوستد ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه) در نظر گرفته شده است.
بازار ابزارهـای مشـتقه: بـازاری که در آن ابزارهـای مشتقه که مبتنـی بـر دارایـی هـای مـالی یـا فیزیکی هستند، مانند اختیار معامله و قرارداد آتی مورد معامله قرار می‌گیرند.

تفاوت میان بازار سرمایه و بازار پول چیست؟

بازار سرمایه و بازار پول تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. مهمترین تفاوت آن‌ها در مدت زمان سرمایه‌گذاری است. در بازار پول معمولا با افق زمانی کوتاه مدت سرمایه‌گذاری می‌شود، در حالی‌که در بازار سرمایه اینگونه نیست و سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت انجام خواهد شد.
حق مالکیت دیگر تفاوت مهم این دو بازار با یکدیگر به شمار می‌رود. شرکتی که سهام خود را در بورس عرضه کرده است، در واقع بخشی از مالکیت شرکت را به سهامدارن خود واگذار می‌کند. در این بازار دارنده سهام به نوعی در مالکیت شرکت نیز سهیم خواهد بود. این در حالی است که در بازار پول بحث مالکیت مطرح نیست.
استفاده از بازارهای مالی متفاوت دیگر تفاوت بازار سرمایه و بازار پول است. ابزارهای بازار پول بیشتر شامل مواردی چون اسناد خزانه، گواهی سپرده، وام با وثیقه و … می‌شود، در حالی‌که بازار سرمایه از ابزارهایی چون اوراق بهادار، اوراق قرضه و اوراق مشارکت استفاده می‌کند.

سخن آخر

در این مطلب به این موضوع پرداختیم که بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و گفتیم بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می‌شوند. بازار سرمایه، بازاری برای خرید و فروش ابزارهای مالی چون اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید است.

انواع ابزارهای بازار پول

خبر خوب برای نظام بانکی در تسهیل انتشار ابزارهای بازار پول؛ انواع اوراق بهادار منتشره توسط بانک‌ها معاف از مالیات شد

با توافق بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی، انواع اوراق بهادار منتشره توسط بانک‌ها معاف از مالیات شد که بخشنامه آن هفته آینده ابلاغ می‌شود.

به گزارش ایرنا، مصطفی قمری‌وفا، مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی گفت: در جلسه دیشب رئیس کل بانک مرکزی با روسای سازمان امور مالیاتی و سازمان بورس، انواع اوراق بهادار منتشره توسط بانک‌ها از جمله "اوراق گواهی سپرده عام و خاص مدت‌دار" مشمول ماده ۲۹ قانون رفع موانع تولید و طبق قانون مذکور، "معاف از مالیات" شناخته شد.

وی افزود: براساس توافق صورت گرفته در این نشست، مقرر گردید بخشنامه مربوطه هفته آینده از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها و از سوی سازمان امور مالیاتی کشور به ادارات امور مالیاتی سراسر کشور ابلاغ گردد.

بازار های مالی و انواع آن

بازارهاي مالی، منابع پولی را از بازارهاي داراي وجوه اضافی به بازارهاي نیازمند به این منابع انتقال میدهند.

مشارکت کنندگان اصلی در بازارهاي مالی را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:

خانوارها،بنگاههاي تجاري و نهادهاي دولتی. مشارکت کنندگانی که سرمایه بازارهاي مالی را تامین میکنند(واحدهاي داراي مازاد وجوه نقد( نامیده میشوند.خانوارها بخش اصلی این واحدها را تشکیل میدهند. مشارکت کنندگانی که براي تهیه پول وارد بازارهاي مالی میشوند، «واحدهاي داراي کسري وجوه نقد « نامیده میشوند. بسیاري از «واحدهاي داراي کسري وجوه نقد» براي تهیه پول اقدام به انتشار اوراق بهادار به «واحدهاي داراي مازاد وجوه نقد» مینمایند.

یک ورقه بهادار، گواهی ادعاي دارنده آن نسبت به ناشر است.

تعریف بازار مالی

بازار مالی، بازاري است که در آن دارایی هاي مالی از قبیل سهام و اوراق قرضه، خرید و فروش میشوند.

در بازارهاي مالی زمانی وجوه انتقال مییابند که یک طرف معامله، دارایی هاي مالی را خریداري میکند.

بازارهاي مالی جریان انتقال وجوه را تسهیل میکنند و بدین ترتیب امکان سرمایهگذاري خانوادهها، بنگاههاي تجاري و نهادهاي دولتی را فراهم میسازند. این فصل درباره بازارهاي مالی و نهادهاي مالی فعال در آن بحث میکند.

نقش بازار های مالی

نخست :روابط متقابل خريدار و فروشنده در بازار مـالي، قيمـت دارايـي مبادلـه شـده را تعيين ميكند.

به عبارت ديگر، اين روابط بازده مورد انتظار دارايي مالي را تعيـين مـيكنـد.

هم چنان كه انگيزه بنگاه براي به دست آوردن وجوه به بازده مورد انتظاري كه سرمايه گذارطلب ميكند بستگي دارد، اين ويژگي بازار مالي نيز نشان ميدهد كه در هر اقتصـاد، وجـوه چگونه ميان دارايي هاي مالي مختلف تقسيم شود. اين فرآيند را قيمت يابي مينامند.

دوم:بازارهاي مالي،مكانيسمي براي سرمايه گذار فراهم ميكنند تادرزمان دلخـواه، انواع ابزارهای بازار پول بتواند دارايي ماليش رابه فروش رسـاند.ايـن ويژگـي بـازار را اصـطلاحاً ايجـاد نقـدينگي مينامند.

سوم: ، بازارهاي مالي موجب كاهش هزينه معاملات مي شـوند. معـاملات دو نـوع هزينـه دارند: هزينه جستجو و هزينه اطلاعات.

هزينه جستجو بيانگر هزينه هاي آشكار مثل هزينه درج آگهي، خريد يافروش وهزینه های پنهان مانند زمان صرف شده اسـت.

هزينه هاي اطلاعـات، هزينـه هاي مربوط به برآورد ويژگي هاي سرمايه گذاري يـك دارايـي مـالي اسـت.

انواع بازار های مالی

هر بازار مالی به منظور تامین نیازهاي خاص مشارکت کنندگان در آن بازار ایجاد میشود.مثلا:

برخی از مشارکت کنندگان ممکن است به سرمایه گذاري کوتاه مدت وتعدادي دیگر به سرمایه گذاري بلندمدت تمایل داشته باشند.

برخی از مشارکت کنندگان در زمان سرمایه گذاري ریسک بالایی را میپذیرند، حال آنکه برخی دیگر از ریسک پرهیز میکنند.

تعدادی از مشارکت کنندگان هنگام نیاز به پول ترجیح میدهند قرض بگیرند، درحالیکه دیگران به فروش سهام روي می آورند.

انواع بازار های مالی بر اساس سررسید و ساختار معاملات اوراق بهادار، میتوان به این شرح طبقه بندي کرد:

بازار پول و سرمایه:

معمولا بازارهاي مالی که معاملات اوراق بدهی را تسهیل میکنند بر اساس سررسید تقسیم بندي میشوند. بازارهاي مالی که جریان وجوه کوتاه مدت (با سررسید کمتر از یکسال) را تسهیل م ینمایند، به عنوان بازارهاي پول و بازارهایی که جریان وجوه بلندمدت را تسهیل میکنند، به عنوان بازارهاي سرمایه شناخته میشوند.

بازار اولیه و ثانویه:

صرف نظر از اینکه اوراق بهادار متعلق به بازار سرمایه هستند یا بازار پول، تفکیک میان معاملات بازار اولیه و بازار ثانویه ضروري است.

بازارهاي اولیه، انتشار اوراق بهادار جدید و بازارهاي ثانویه معامله اوراق بهادار موجود را تسهیل مینمایند.

بازار های خارج از بورس یا سازمان یافته:

برخی از معاملات بازار ثانویه در چارچوب معاملات سازمان یافته یا در بازاري مشهود انجام میشوند.

دانش بازارهاي مالی، قدرت است: دانش بازارهاي مالی قدرت تصمیم گیري مالی را افزایش میدهد.

مشارکت کنندگان در بازار مالی باید تصمیم بگیرند که از کدام بازارهاي مالی استفاده کنند تا به اهداف سرمایه گذاري خود دست یابند یا سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.

اوراق بهاداري که در بازارهاي مالی معامله میشوند:

اوراق بهادار را میتوان به اوراق بهادار بازار پول، اوراق بهادار بازار سرمایه یا اوراق بهادار مشتقه طبقه بندي کرد.

ابزار بازار سرمایه

1-سهام

سهام انواع ابزارهای بازار پول انواع ابزارهای بازار پول صرف نظر از شكل آن، نشاندهنده منافع مالـك در شـركت اسـت و از آنجاكـه طلب و ادعاي سهامداران در مورد دارايي هاي شركت در مرحله آخر تمام طلبها قرار دارد، منافع سهام به عنوان “منفعت باقيمانده” شناخته ميشود.

متداولترين نوع سهام، سهام عادي است.

2-اوراق قرضه (اوراق مشارکت)

اوراق قرضه اسنادي هستند كه به موجب آنها ناشر متعهـد ميشود مبالغ معيني (بهره سالانه يا سود تضمين شده) را در فاصله هاي زماني مشخص به دارنده پرداخت كند و در سررسيد اصل مبلغ را باز پرداخت كند.

اوراق قرضه يك ابـزار بـدهي بلندمـدت براي تأمين مالي است و با تعهدات مشخصي همراه است.

3-ابزار های ویژه مدیریت ریسک

علاوه بر كاركرد تأمين مالي واحد هاي تجاري، مقابله با ريسك همراه بـا سـرمايه گـذاري و بـه ويژه ريسك ناشي از نوسان هاي قيمتي از ديگر كاركرد هاي مهم بازار سرمايه اسـت.

ايـن كـاركرد بازار سرمايه، از طريق به كارگيري ابزارهايي تحت عنوان ابزارهاي مشتقه انجـام مـيشـود.

اطـلاق مشتقه به اين ابزارها به آن دليل است كه ارزش اين ابزارها براسـاس ارزش اوراق يـا دارايـي هـاي ديگر تعيين ميشود و در واقع مشتق از دارايي هاي ديگر است.

ابزار بازار پول

1- اسناد خزانه:

اسنادخزانه، اوراق بهادار كوتاه مدتي هستند كه توسط دولت منتشر ميشوند وسررسيد آنها به طورمعمول سه ماه،شش ماه ويكسال است.

اين اسناد هنگام فروش به صورت تنزيل شده (به مبلغي كمتر از مبلغ اسمي) به فروش ميرسند و در تاريخ سررسيد، دارنده آن مبلغ اسمي سند را دريافت ميكند.

2-پذیرش بانکی

پذيرش بانكي كه دستور پرداخت مبلغ معيني به حامل آن در تاريخ معيني است، از جمله قديمي ترين و كوچكترين (از نظر حجم و مبلغ)ابزارهاي بازار پول به شمار ميرود.

درهرحال اين ابزار به منظور تأمين مالي كالاهايي كه هنوز از فروشنده به خريدارمنتقل نشده است مورد استفاده قرار ميگيرد.

3-اوراق تجاری

نوعي اوراق قرضه كوتاه مدت (با سررسيد 270 روز يا كمتر) است كه توسط شركتهاي مالي و مؤسسات غيرمالي منتشر ميشود.

اوراق تجاري براي شركتهايي كه در كوتاه مدت به وجه نقد نياز دارند، ابزار مالي مؤثري محسوب ميشود.

4-گواهی سپرده

گواهي سپرده جديدترين و در عين حال مهمترين ابزار بازار پول است.

اين گواهي از اوايل دهه 1960 ميلادي مطرح شد و به دليل انعطاف پذيري، تنوع و بازار دست دوم سازمان يافته، به سرعت گسترش يافت.