آشنایی با ارکان بازار سرمایه
آیا نظارتی بر تصویب و اجرای این قوانین وجود دارد؟ یا تنها فقط یک شخص بهتنهایی قانونگذاری میکند. در این مقاله قصد داریم در رابطه با ارکان بازار سرمایه و سلسلهمراتب آن صحبت کنیم، اما پیش از آن میخوانیم که بازار سرمایه به چه بازاری گفته میشود.
بازار سرمایه چیست؟
بازار سرمایه یا Capital Market به بازاری گفته میشود که در آن اوراق بهادار با سررسید بیش از یک سال معامله میشود.
این بازار بهمنظور جمعآوری وجوه مازاد افراد و هدایت آنها به سمت صنایع و اقتصاد شکل گرفته است. بهطور کلی میتوان گفت که منابع مالی مورد نیاز را برای شرکتها تامین میکند.
سهام، اوراق خزانه، اوراق مشارکت و. از جمله اوراقی هستند که در این بازار معامله میشوند. همانطور که میدانید این اوراق ریسک زیادی دارند و بهدنبال ریسک بالا، بازدهی بیشتری نیز میتوانند داشته باشند.
بورس اوراق بهادار تهران قسمتی از بازار سرمایه ایران را تشکیل میدهد. بالاترین رکن بازار سرمایه را شورای عالی بورس تشکیل میدهد که سازمان بورس اوراق بهادار، تحت نظارت آن فعالیت میکند.
معرفی رکن بازار سرمایه
1) شورای عالی بورس
اولین رکن بازار سرمایه شورای عالی بورس است که وزیر امور اقتصادی و دارایی، ریاست این شورا را برعهده دارد.
- وزیر امور اقتصادی و دارایی (رئیس شورا)
- وزیر بازرگانی
- رئیس کل بانک مرکزی
- رئیسهای اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
- رئیس سازمان بورس، که بهعنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان ایفای نقش میکند.
- دادستان كل كشور يا معاون او
- یک نفر نماینده از طرف کانونها
- سه خبره مالی از بخش خصوصی (با مشورت تشکلهای حرفهای بازار اوراق بهادار که با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیات وزیران انتخاب میشوند.)
- يک نفر خبره از بخش خصوصی برای هر هر "بورس كالايی" که فقط در فقط در جلسات بازارهای سرمایه مربوط به تصميمگيری همان بورس شرکت می کنند. (به پيشنهاد وزير ذی ربط و تصويب هيئت وزيران)
وظایف شورای عالی بورس
بهطور کلی شورای عالی بورس بالاترین رکن بازار سرمایه است که سیاستهای کلان بازار را تصویب میکند. که این مصوبات بعد از تایید رئیس شورا یعنی همان وزیر امور اقتصادی و دارایی به مرحله اجرا میرسند.
این شورا علاوهبر تصویب سیاستهای کلان بازار، وظایف دیگری نیز برعهده دارد که در ادامه به آنها میپردازیم.
- صدور، تعلیق و لغو مجوز نهادهای تحت نظارت
- سیاستگذاری و تعیین خطمشیهای بازار اوراق بهادار
- نظارت بر فعالیتهای سازمان و رسیدگی به شکایاتی که علیه سازمان شده است.
- انتخاب اعضا هیاتمدیره، انتخاب اعضا هیات داوران،انتخاب بازرس و حسابرس برای سازمان
- تصویب ابزارهای مالی جدید، تصویب بودجه و صورتهای مالی سازمان، تصویب نوع و میزان وصولیهای سازمان و نظارت بر آنها
- اتخاذ تدابیر لازم برای توسعه بازار و نظارت بر اجرای آنها
- و.
موارد ذکر شده از جمله وظایف با اهمیت شورای عالی بورس است. علاوهبر موارد ذکر شده سایر اموری که به تشخیص هیاتوزیران به بازار مربوط باشد نیز برعهده شورای عالی بورس است.
2) سازمان بورس و اوراق بهادار
از دیگر ارکان بازار سرمایه، میتوان به سازمان بورس اوراق بهادار (Seo.ir) اشاره کرد. این سازمان یک موسسه عمومی غیردولتی است، که تحت نظارت شورای عالی بورس فعالیت میکند.
هیاتمدیره این سازمان دارای 5 عضو است که از بین کارشناسان حوزه مالیِ بخش غیردولتی انتخاب میشوند. اعضای هیات مدیره سازمان بورس اوراق بهادار توسط شورای عالی بورس انتخاب میشود.
از میان این 5 نفر، یک نفر بهعنوان رئیس هیاتمدیره توسط اعضا انتخاب میشود. رئیس هیاتمدیره بالاترین مقام اجرایی است که مسئولیت اداره امور اجرایی سازمان بر عهده او است.
بهطور کلی سازمان بورس اوراق بهادار که به اختصار به آن سبا هم گفته میشود، برای سایر سازمانها که تحت نظارت آن عمل میکنند، قانونگذاری میکند. درآمد این سازمان نیز از محل دریافت کارمزد معاملاتی است.
وظایف و اختیارات هیاتمدیره سازمان بورس اوراق بهادار
- تهیه، تدوین و نظارت بر آییننامهها و دستورالعملهای اجرایی و ارائه پیشنهادات به رکن اول بازار یعنی همان شورای عالی بورس.
- تصویب اساسنامه برای انواع بورسها، نهادهای مالی و کانونها.
- ایجاد هماهنگیهای لازم در بازار و همکاری با سایر نهادهای سیاستگذاری و نظارتی.
- اتخاذ تدابیر لازم برای پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار و ارائه گزارشات مربوط به تخلفات به مراجع ذیصلاح.
- اخذ تدابیر لازم جهت حمایت از حقوق و منافع سرمایهگذاران در بازار و نظارت بر سرمایهگذاری اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی در بورس.
- ارائه درخواست صدور، تعلیق، لغو مجوز تاسیس بورسها و. به شورای عالی بورس.
- صدور، تعلیق و لغو مجوز تاسیس کانونها و سایر نهادهای مالی که از وظایف مستقیم شورا نیستند.
- ارائه پیشنهاد به شورای عالی بورس، جهت بهکار گیری ابزارهای مالی جدید در بازار.
- ارائه گزارشهای ادواری در رابطه با عملکرد سازمان، وضعیت بازار و صورتهای مالی
- تصویب سقف نرخهای خدمات و کارمزدهای نهادهای مالی مختلف.
- همکاری با مراجع بینالمللی و پیوستن به سازمانهای مختلف منطقهای و جهانی.
- همکاری با مراجع مختلف حسابداری
- بررسی و تایید شرایط شرکتهای سهامی عام پیش از ثبت آنها نزد بازارهای سرمایه مراجع ثبت شرکتها.
- بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکتهای ثبت شده نزد سازمان.
- ارائه پیشنهادات جهت تهیه بودجه، انواع درآمدها و نرخهای خدمات سازمان به رکن اول بازار یعنی شورای عالی بورس.
- ثبت و صدور مجوز عرضههای عمومی و نظارت بر آنها.
- انجام اموری که از طرف شورا به آنهامحول میشود.
- و . .
3) شرکت بورس اوراق بهادار تهران
بورس اوراق بهادار تهران (tse.ir) در بهمنماه سال 1346 تاسیس شد. در سال 1384 بر پایه قانون بازار اوراق بهادار، این نهاد از یک سازمان عمومی غیرانتفاعی به شرکت سهامی عام انتفاعی تبدیل شد و عملیات اجرایی را بر عهده گرفت.
این شرکت با هدف حفظ، تقویت و توسعه بازار سرمایه باثبات، شفاف، منصفانه و کارآ از طریق نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مرتبط ایجاد شد.
کنترل و مدیریت ریسک، انجام پژوهشهای توسعهای و کاربردی، ایجاد زیرساختهای مقرراتی و فناوری اطلاعات، ارتقای جایگاه بینالمللی، توسعه فرهنگ سرمایهگذاری و ارتقای سواد مالی از وظایف این شرکت است.
4) فرابورس
طرح ایجاد بازارهای خارج از بورس در سال 1384 ریخته شده بود. سه سال بعد یعنی در سال 1387 شرکت فرابورس ایران (ifb.ir) در اداره ثبت شرکتها و موسسات غیرتجاری ثبت شد و شروع بهکار کرد.
اما فعالیت بازار فرابورس ایران بعد از تدوین و تصویب دستورالعملها لازم برای انجام معاملات فرابورس در مهرماه سال 1386 بهطور رسمی آغاز شد.
بازار خارج از بورس، بازاری در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیرالکترونیک برای معاملات اوراقبهادار بر پایه مذاکره، معرفی شده است.
صدور، تعلیق و لغو فعالیتهای بازارهای خارج از بورس بر عهده شورای عالی بورس است.
همانند بازار بورس، در فرابورس هم تأسیس بازارها و نهادهای مالی پس از ثبت شرکت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار امکانپذیر است. فعالیتهایی که در بازار فرابورس انجام میشود نیز تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار هستند.
شرایط پذیرفته شدن شرکتها در بازار فرابورس به مراتب آسانتر از پذیرش آنها در بورس است، معمولا شرکتها پیش از ورود به بورس وارد بازار فرابورس میشوند. این بازار خود دارای 5 زیر شاخه مختلف است و بهمنظور گسترش بازار سرمایه کشور ایجاد شده است.
5) بورس کالا
سازوکار عملیاتی بورس کالای ایران (Ime.co.ir) مانند بورس اوراق بهادار است، با این تفاوت که در آن بجای اوراق بهادار، کالا و مواد خام تغییر شکل نیافته معامله میشود.
بورس کالا، بازاری سازمانیافته است که در آن کالاهایی مشخص، با روشهایی از پیش تعیین شده معامله میشوند.
نخستین بورس کالایی ایران در سال 1382، بورس فلزات بود. پس از آن در سال ۱۳۸۳ بورس کالای کشاورزی نیز تاسیس شد. در نهایت در سال 1386 این دو بازار با هم ترکیب شدند و بورس کالای ایران را بوجود آوردند.
6) بورس انرژی
بورس انرژی ایران (Irenex.ir) در تیر ماه 1391 با مجوز شورای عالی بورس و بورس اوراق بهادار بهصورت سهامی عام تاسیس شد. در واقع بورس انرژی، یک بورس کالایی است که در آن امکان انجام معاملات حاملهای انرژی مثل نفت، گاز، برق و. و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. نحوه انجام معاملات نیز شبیه سایر بازارها است. این بازار با ایجاد یک فضای رقابتی، دستیابی به قیمتهای تعادلی را برای حاملهای انرژی فراهم میسازد.
بورس انرژی که یکی از ارکان بازار سرمایه محسوب میشود، خود نیز دارای سه رکن بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است.
7) سایر نهادهای مالی
صندوقهای سرمایهگذاری، کارگزاریها، موسسات رتبهبندی، مشاوران سرمایهگذاری، شرکتهای پردازش اطلاعات، شرکتهای تامین سرمایه، شرکتهای سرمایهگذاری، بازارگردانها، صندوقهای بازنشستگی همه و همه قسمتی از ارکان بازار سرمایه را تشکیل میدهند.
همانطور که در طول مقاله خواندیم، بازار سرمایه ارکان مختلفی دارد که در راس آن، شورای عالی بورس قرار دارد. رکن بعدی سازمان بورس و اوراق بهادار است که پیشنهادات مربوط به تغییر قوانین معمولا از جانب سازمان بورس و اوراق بهادار به شورای عالی بورس ارائه میشود و اگر توسط شورا تصویب شود، اجرایی خواهد شد.
سایر ارکان مثل بورس اوراق بهادار، بورس کالا و. خود نیز دارای زیرشاخههای متعددی هستند که هر کدام در زمینهای خاص فعالیت میکنند.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
بازارهای سرمایه (Capital markets) و انواع آن کدامند؟
بازارهای سرمایه یکی از ارکان اصلی تشکیل دهنده بازارهای مالی محسوب می شوند. در واقع بازار سرمایه پلی است که سرمایه های داخلی و خارجی را به واحدهای تولیدی، صنعتی و خدماتی که به سرمایه نیازمند هستند وصل می بازارهای سرمایه نماید بنابراین بازار سرمایه، به عنوان کارویژه اصلی واحدهای سرمایهگذار و سرمایهپذیر را با یکدیگر ارتباط میدهد. بازارهای سرمایه به خرید و فروش اوراق قرضه با سررسید (از سه ماه تا سی سال) و یا اوراق بهادار، داراییهای بدون سررسید اختصاص دارند و به محلی که این نوع معاملات انجام می شود تالار بورس گفته می شود.
1. بازار سهام
2. بازار اوراق قرضه یا بدهی.
بازار اولیه (primary market): بازاری است که در هنگام انتشار اوراق قرضه یا سهام شرکت ها به وجود می آید. بانک های سرمایه گذار خالق و به وجود آورنده بازارهای اولیه محسوب می شوند و اوراق بهادار را پیش از انتشار قیمت گذاری می کنند و سپس می فروشند.
بازار ثانویه (secondary بازارهای سرمایه market): بازار ثانویه محل داد و ستد اوراق منتشر شده در بازار اولیه است. حجم معاملات در این بازار، نسبت به بازارهای اولیه بسیار بیشتر است. در این بازار تغییرات قیمت ها شکل می گیرد و اوراق بهادار، بارها و بارها داد و ستد می شوند.
تقسیم بندی بازارهای سرمایه بر اساس کالاهای معاملاتی
در این بازار، انواع اوراق بهادار معامله می شوند. نمونه این بازار، بورس اوراق بهادار تهران (TSE)، بورس وراق بهادار المان (Xetra) و بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) است.
۲.بورس فلزات:
در این بازار انواع فلزات شناخته شده با مشخصات معین و با ابزارهای متنوع مالی معامله می شوند. بورس فلزات تهران در نیمه دوم سال ۱۳۸۲ افتتاح شد. معروفترین بازار فلزات دنیا، بورس فلزات لندن(LME) است که فلزاتی چون آهن، آلومینیوم و روی در آن داد و ستد می شود.
۳.بورس کالای کشاورزی:
در این بازار انواع محصولات کشاورزی با ابزارهای جدید مالی، داد و ستد می شود. این بازار از قدیمیترین بورس های دنیا محسوب می شود. بورس شیکاگو (CBOT) را می توان شاخص ترین نمونه این بازار عنوان کرد.
نکات مهم در مورد بازارهای سرمایه
در تحلیل بازارهای سرمایه یکی از مهمترین فاکتور ها شاخص MSCI می باشد چرا که در این شاخص، کشورها به ۴ نوع تقسیم شده و هر قسمت از این کشورها ریسک ها و مزیت های خود را دارا می باشند و بر این اساس هر کشور را می توان در شاخه وسطح خود مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد.
۲. شاخص های کلیدی:
در تحلیل بازارهای سرمایه برخی از شاخص های بورس نقش کلیدی و پررنگ تری داشته چنانکه روند صعودی و نزولی بازارهای سرمایه انها نقش بسزایی در روند سایر شاخص های جهان دارد که به ترتیب عبارتند از شاخص بورس ( S&P 500 , DOW30) از امریکا، STOXX Europe 600 Index اروپا، DAX30 المان، FTSE 100 انگلیس و NIKKEI 225 ژاپن.
پیشنهاداتی برای تثبیت بازار سرمایه
ریزش قیمت سهام بازار سرمایه که از اواسط مرداد 99 شروع شد و تا خرداد 1400 نیز به صورت پرشتاب و بعضاً فرسایشی ادامه داشت حاصل علل مختلفی است.
مهدی آزادواری کارشناس مسائل اقتصادی- خبرگزاری موج؛ به نظر می رسد حبابی شدن قیمت برخی از سهام به خصوص سهام کوچک و زیان ده یا دارای سود کم یکی از دلایل مهم در این زمینه است، به طوری که بعضا قیمت سهام بسیاری از شرکتها در فاصله زمانی کمتر از سه ماه چند برابر گردید و نسبتهای قیمت به سود آنها توجیه ناپذیر شد.
از سوی دیگر دعوت همه جانبه اقشار مختلف مردم به سرمایهگذاری در بورس از طرف دولت و نهادهای دیگر بدون وجود زیر ساخت آموزشی و مشاورهای لازم و فروش سنگین دولت و شرکتهای تابعه آن در سقف های قیمتی و سپس عدم حمایت در قیمتهای پایین تر از دیگر موارد موثر در این ریزش ها بود.
البته به نظر می رسد که هیجان خرید در بازارهای موازی همچون مسکن، ارز، رمز ارزها و . که منجر به خروج نقدینگی سنگین از بازر سرمایه در شرایط ضغیف بازار گردید نیز در این خصوص بی تاثیر نبوده است.
در حاشیه این موارد، عدم سیاست گذاری مناسب بانک مرکزی در خصوص نرخ بهره و کنترل و کاهش آن جهت تقویت فعالیتهای سرمایهگذاری و نبود ساختار مناسب در هسته معاملاتی به طوری که در بسیاری از روزهای معاملاتی امکان خرید و فروش به صورت کارا و و آنی و بدون وقفه وجود نداشت و منجر به ایجاد دو بازار در صبح و عصر گردید، بر جو نا اطمینانی موجود دامن زد.
پر واضح است که شکل گیری مصوبات و قانون های یک شبه و خلق الساعه توسط نهاد بازار از جمله تغییر دامنه نوسان، جلوگیری از فروش سهام توسط شرکتها، تغییر فرمول حجم مبنا و . از دیگر موارد موثر در ریزش قیمت ها بود.
بنابراین به نظر می رسد که برای ایجاد یک بازار باثبات در آینده، باید از موارد فوق پرهیز شده و جو اطمینان بخشی را در بازار ایجاد نمود.
ثبات بازار میتواند از طریق ایجاد ساختاری مناسب جهت سوق دادن سرمایههای خرد و غیر حرفهای به صندوقهای سهام و شرکتهای مشاوره سرمایهگذاری و سبدگردانها، ایجاد تنوع در ابزارهای مالی از جمله توسعه اوراق اختیار فروش و خرید و قراردادهای آتی و دو طرفه کردن معاملات و امکان فروش استقراضی برای سهامداران راهبری شود.
همچنین راهبردهایی نظیر ایجاد بازارگردانهای قوی و حرفهای بر روی نمادهای مهم و تلاش جهت افزایش دامنه نوسان قیمت و افزایش حجم مبنا و الزام دولت و شرکتهای بزرگ به فروش سهام فقط به صورت بلوکی از دیگر مولفه های موثر در ثبات و ایجاد بازار کارا در روزهای آتی است.
البته بررسی طرح بیمه سهام از طریق شرکتهای بیمه که میتواند بازار بسیار پر رونقی نیز برای شرکت ها باشد و حذف قیمتگذاری دستوری از تمامی صنایع که باعث میشود واسطههای ناکارآمد حذف شده و سود فروش محصولات عملا به سهامداران برسد نیز برای ایجاد ثبات بی تاثیر نخواهد بود.
احتمال یک اشتباه در مسیر بازار سرمایه
در شرایطی که بازار سرمایه با جو بیاعتمادی و افت فرسایشی مواجه است، افزایش نرخ بهره میتواند شرایط را برای آن سختتر کند چون مردم بیاعتمادی را لمس کرده و در دو سال اخیر تغییر رویکرد خاصی برای بهبود شرایط بازار اعمال نشده است،
بنابراین قطعا به سمت ریسکگریزی روانه میشوند؛ بهطور کلی همیشه سرمایه از ریسک و بازاری که سرمایهگذاری در آن همراه با مخاطره باشد، گریزان است و به محلهای امن پناه میبرد که در شرایط فعلی محل امن میتواند صندوقهای با درآمد ثابت و یا سپردهگذاری بانکی باشد البته که عملا در بسیاری از موارد این ابزارها نتوانسته به سمت تولید هدایت شود و باعث ناترازیهایی شده که بیشترین زیان را به بخش تولید وارد میکند. هنگامی که نرخ بهره افزایش پیدا میکند بازار سرمایه و سایر بازارهایی که میتوانند شرایط را برای تولید و اقتصاد پویا بهتر کنند، نمیتوانند به اندازه نرخ بهره توانایی سودآوری داشته باشند بنابراین اقبال عمومی جامعه برای سرمایهگذاری در سپردههای بانکی بیشتر میشود و در نتیجه با افت فرسایشی در بازار سرمایه مواجه میشویم.
نقش تعیین کننده بانک مرکزی و اختیارات تفویض شده آنجایی عیان میشود که باوجود اعمال محدودیت برای نرخ بهره بانکی توسط وزارت اقتصاد و اعلام سقف ۲۰ درصد برای نرخ بهره توسط شخص وزیر، ما شاهد افزایش نرخ بهره بین بانکی به کانال ۲۱ درصدی بودیم و حتی انتقادات فعالان بازار سرمایه هم کار ساز نشد.
درست است که وجود و ذات بانک مرکزی برای کنترل تورم ضروری است اما عملا در شرایط فعلی اقتصاد کشور که با متغیرهای بسیاری دست و پنجه نرم میکند، معرفی بازاری به عنوان عامل ایجاد تورم باعث میشود نقدها و انتقادات بیشتر به سمت کنترل آن بازار پیش برود.
در مقاطع گذشته به اشتباه بازار سرمایه به عنوان یکی از عوامل ایجاد تورم معرفی شد به همین دلیل شاهد هدایت نقدینگی به سمت بازارهایی به غیر از بورس بودیم، شاید بهصورت مستقیم دخالت ارگانهایی مانند بانک مرکزی در افت بازار سرمایه قابل اثبات نباشد ولی هدایت نقدینگی توسط بانک مرکزی صورت میگیرد. همچنین بخشهای مختلف اقتصاد هم در چند ماهه گذشته کار واقعی و اقدام مؤثری برای بهبود شرایط بازار سرمایه انجام ندادند حتی عملا تصمیمات گذشته و تشکیل کارگروههای مختلف نتوانسته تأثیرگذار باشد بنابراین کلید واژه کنترل تورم به تابویی برای بازار سرمایه تبدیل شده که سایر فعالیتها را در جهت بهبود وضعیت بازار سرمایه ناکام گذاشته است.
بازارهای سرمایه
بازارهای سرمایه اسلامی (رویکرد مقایسهای)
بازارهای سرمایه اسلامی (رویکرد مقایسهای)
- 342 بازدید
- چهارشنبه, 06 مرداد 1400 13:00
فصل اول: پایه ریزی مفاهیم – آدام اسمیت ، سرمایه داری و مالیه اسلامی، فصل دوم: بازارهای سرمایه، فصل سوم: مالیه اسلامی ( فلسفه اصلی، قراردادها،طراحی ابزاها و الزام ها)، فصل چهارم: بازارهای پول بین بانکی، فصل پنجم : بازار پول بین بانکی اسلامی ( IIMM )، فصل ششم: اوراق قرضه و بازار اوراق قرضه، فصل هفتم: صکوک وبازار صکوک، فصل هشتم : سهام عادی و بازارهای اوراق مالکیت، فصل نهم: بازار اوراق مالکیت اسلامی، فصل دهم: ابزارهای مشتقه: محصولات و کاربردها، فصل یازدهم: ابزارهای مشتقه منطبق با شریعت، فصل دوازدهم: نرخ های ارز و بازار ارز، فصل سیزدهم: بازارهای سرمایه و سیاست دولت.
منوی اصلی
تماس با ما
آدرس : تهران - خیابان مطهری- خیابان کوه نور- کوچه ششم- شماره 6
شماره تماس: 02142431000
© 2014 هاست ایران. تمامی حقوق محفوظ است.
طراحی سایت توسط واحد طراحی و توسعه هاست ایران
دیدگاه شما