بازار آتی کالا چیست؟

بازار آتی چیست؟یکی از پرطرفدارین بازارها در بین معامله گران بورس های دنیا

بازار آتی یک مرکز مالی برای انجام قراردادهای آتی استاندارد است که شامل توافق‌نامه‌ای قانونی با حدومرز مشخص است و هنگام امضای قرارداد برای خرید یا فروش یک کالای اقتصادی در آینده باقیمت توافق شده، ایجاد شده است.

کالای تحویلی در قرارداد آتی باید دارای استاندارد کیفیت و کمیت بوده و زمان و مکان تحویل آن نیز مشخص باشد. تنها متغیر در معاملات آینده در بازار آتی قیمت است که در مرحله معامله برآورد می‌شود. درواقع منظور از معاملات آتی، پوشاندن ریسک سرمایه‌گذاری است و این ابزار در بورس کالا مورداستفاده قرار می‌گیرد. استفاده از معاملات آینده، می‌تواند به‌عنوان راه‌کاری برای جذب نقدینگی محسوب شود و با قرار گرفتن معامله‌گران و بازارسازان در کنار معاملات آتی، چرخه بورس برای پذیرایی از سرمایه‌های سرگردان تکمیل می‌شود.

قرارداد آتی چیست ؟

قرارداد آتی، قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند مقدار معینی از کالای مشخصی را باکیفیت و قیمت معلوم، در زمان و مکان مشخص معامله نمایند.

به بیان ساده، منظور از قرارداد آتی این است که در زمان حال ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم؛ اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم و درواقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را پرداخت کنیم؛ بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و باقیمت مشخصی خریداری ‌کنیم، اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت بگیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند. در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند و برای تضمین انجام تعهد، باید خریدار و فروشنده هرکدام مبلغی را نزد شخص امینی (بورس کالا) قرار دهند.

جالب است بدانید که قرارداد آتی قراردادی دوطرفه است و می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا، همین الان کالا با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را باقیمتی که اکنون توافق کردیم، تحویل دهیم و پول آن را دریافت کنیم. این نوع معامله برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند، مثل کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی بسیار مناسب است. کشاورز می‌خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد و کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند؛ پس با این مثال اهمیت کنترل نوسان و میزان ریسک در معاملات آتی تا حدودی مشخص می‌شود.

نکته: معاملات ۲ طرفه در سهام نیز به‌زودی فعال می‌شود. نحوه انجام این معاملات، بازار آتی کالا چیست؟ در مقاله “فروش تعهدی چیست؟ به همراه مثال کاربردی (قسمت اول)” بیان شده است.

چرا بازار آتی یکی از پرطرفدارین بازارها در بین معامله گران بورس های دنیاست؟

بازار آتی به دلیل این‌که منافع خریدار و فروشنده کالا را تأمین کرده و فرصت کسب سود را برای نوسان‌گیران نیز فراهم می‌کند، در جهان طرفداران زیادی دارد. به عبارتی فعالان این بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند:

۱. خریداران کالا: اشخاصی که به کالایی (مثلاً زعفران، زیره، پسته و …) در آینده نیاز دارند، امروز در بازار آتی باقیمت معین پیش‌خرید می‌کنند.

۲. فروشندگان کالا: اشخاصی که قصد دارند در آینده کالای خود (زعفران، زیره، پسته و …) را بفروش برسانند، امروز می‌توانند به قیمت معین برای ماه دلخواه در آینده پیش‌فروش کنند.

۳. نوسان‎گیرها: اشخاصی که قصد خرید و فروش فیزیکی اصل کالا (زعفران، زیره، پسته و …) را ندارند، بلکه می‌خواهند با پیش‌بینی درست روند قیمت کالا، سود سرشاری به دست آورند.

بازار آتی به رونق اقتصادی کمک شایانی می‌کند؛ زیرا از یک‌سو تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان می‌توانند ریسک خود را کاهش دهند و از سوی دیگر، کسانی که تمایل دارند سودهای کلان با ریسک بالا کسب نمایند می‌توانند با معاملات قانونی و مطمئن به هدف خود دست یابند.

ویژگی های بازار آتی چیست؟

استقبال چشمگیر از این بازار به دلیل ویژگی‌ها و منافع بسیار زیادی است که می‌تواند سود کلانی را نصیب فعالان این بازار کند. از این منافع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• معافیت مالیاتی
• تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است
• امکان برداشت یک‌روزه موجودی از حساب
• کارمزدهای بسیار پایین
• امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملاتی
• واریز روزانه سود و زیان به‌حساب مشتری
• و …

در ادامه به‌تمامی منافع و ریسک‌های این بازار می‌پردازیم. ابتدا به معرفی دو مزیت مهم قراردادهای آتی اشاره می‌کنیم که ماهیت این بازار را شکل می‌دهند:

۱. وجود اهرم در معاملات: یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود در بازار آتی کالا معامله کنیم.

۲. دوطرفه بودن بازار: یعنی هم از بالا رفتن قیمت می‌توان سود کرد و هم از افت قیمت‌‌ها.

برای روشن شدن این دو مزیت به توضیحات ارائه‌شده، دقت فرمایید:

اهرم مالی بازار آتی چیست و چرا این اهرم برای بورس بازان جذاب است؟

از اهرم مالی بازار آتی در مواقعی استفاده می‌شود که می‌خواهیم با واردکردن نیرویی کوچک، نتیجه‌ای بسیار بزرگ‌تر به دست ‌آوریم. افراد با هوش مالی بالا همواره به دنبال یافتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری با قابلیت اهرمی هستند. اهرم می‌‎تواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه و یا سرمایه اولیه، به سرمایه‌گذاران فرصت ثروتمند شدن بدهد؛ اما فراموش نکنید که استفاده اشتباه از وضعیت‌های اهرمی می‌تواند منجر به شکست‌های سنگین مالی شود، لذا افرادی با درجه ریسک‌پذیری بالاتر و هوش و دانش بالا همواره به دنبال سرمایه‌گذاری‌های با اهرم بالاتر هستند.

به‌عنوان‌مثال، با اهرم مالی بازار آتی قادر هستید با در اختیار داشتن مبلغ ده کیلوگرم زیره سبز، بر روی ۱۰۰ کیلوگرم زیره سبز سرمایه‌گذاری کنید و سود ۱۰ برابری و یا زیان ۱۰ برابری به‌حساب شما منظور گردد.

دوطرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟

در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی (زیره، زعفران، پسته و …) را خریداری می‌کنند، این انتظار را دارند که قیمت افزایش یابد تا آن‌ها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند؛ یعنی معامله‌گران فقط زمانی می‌توانند از بازار سود کسب کنند که قیمت‌ها رشد کند. ولی زمانی که قیمت کالاهای ذکرشده در حال کاهش است عملاً نمی‌توانند انتظار سود داشته باشند؛ بلکه فقط می‌توانند در صورت دارا بودن کالاها با فروش آن از ضرر یا افزایش آن جلوگیری کنند.

برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی کالا، افراد می‌توانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند؛ یعنی وقتی قیمت افزایش می‌یابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند. از طرفی وقتی سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند که قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌فروش کالا کرده و پس از کاهش قیمت‌ها اقدام به خرید همان مقدار مدنظر می‌کنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسب می‌کنند.

این امر موجب می‌شود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمت‌ها در هر طرف کسب سود کنید.

محصولات مورد معامله در بازار آتی چیست؟

ابزارهای مشتقه (ازجمله قراردادهای آتی) ابزاری هستند که قیمت و ارزش آن‌ها از یک نوع دارایی که اصطلاحاً به آن “دارایی پایه” می‌گویند، مشتق می‌شود. معمولاً در بورس‌های کالایی دنیا، دارایی‌های مختلفی ازجمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده‌های نفتی و سایر محصولات به‌عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌گردند.

در حال حاضر در بورس کالای ایران محصول زیره سبز، زعفران و پسته در قالب قرارداد آتی معامله می‌شود. این در حالی است که در آینده با ایجاد شرایط مطلوب محصولات دیگر نیز می‌توانند در بازار آتی معامله شوند. درصورتی‌که دارایی موردنظر در قرارداد، کالا باشد، لازم است که شرایط قابل‌قبول کالا توسط بورس تعیین شود. دلیل این امر آن است که کالاهای مختلف با بازار آتی کالا چیست؟ شرایط کمی و کیفی متفاوت ممکن است در بازار موجود باشد.

نتیجه گیری

در این مطلب به زبان ساده با تعریف بازار آتی و قرارداد آتی و مزایای آن آشنا شدیم. دانستیم که وجود اهرم در معاملات و دوطرفه بودن بازار به ما کمک می‌کند تا سود قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری خود دریافت کنیم. همچنین بازار آتی هم برای کسانی مورداستفاده است که قصد دارند ریسک خود را کاهش دهند و هم برای نوسان‌گیران که قصد دارند از تغییرات قیمت سود کسب نمایند.

بازار فیزیکی بورس کالا چیست؟ نحوه خرید و فروش چگونه است؟

بازار فیزکی بورس کالا چیست؟ نحوه خرید و فروش در بازار کلا چگونه است؟

در مقاله قصد داریم تا در رابطه با بازار فیزیکی بورس کالا صحبت کنیم، اما قبل از شروع باید تعریف انواع بازار بورس در ایران بپردازیم:

۱ – بورس اوراق بهادار تهران: بورس اوراق بهادار تهران، یک بازار رسمی در بازار سرمایه ایران است که در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه شد. در این بازار خریدو فروش اوراق بهادار تحت قوانین و مقررات خاصی صورت می گیرد و قیمت سهام در این بازاربورس، بر حسب عرضه و تقاضا تعیین می گردد.

برای افزایش اطلاعات و آگاهی خود در زمینه بورس می توانید در کلاس بورس شرکت کنید و یا با خرید پکیج بورس به راحتی تنها در مدت زمان بسیار کمی علم بورسی خود را افزایش بدهید.

۲ – فرابورس: بازار فرابورس به طور کلی به بازار اول،بازاردوم، بازار پایه (شرکت ها بر اساس ریسک سرمایه گذاری٬ صورت های مالی، میزان بدهی و… در یکی از بازار های الف ٬ ب و ج قرار می گیرند) و بازار سوم تقسیم می شود. در این بازار سهام شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار تهران پذیرش نمی‌شوند، جهت خرید و فروش وارد بازار فرابورس ایران می شوند. فرابورس با سازمان بورس و اوراق بهادار جهت ایجاد یک بازار کاملا شفاف در حال همکاری می باشد تا سرمایه گذاران با شناخت بیشتری در خصوص انواع اوراق بهادار، میزان ریسک پذیری و سایر شاخصه‌های مهم، به سرمایه‌گذاری در این بازار اقدام کنند.

۳ – بورس کالا: بورس کالا بازاری تشکیل شده از تعداد زیادی عرضه‌کننده می باشد که کالای خود را عرضه می کنند. کالاها در بازار فیزکی بورس کالا توسط کارشناسان قیمت‌گذاری می شود و سپس وارد بازار می شود و توسط خریداران مورد خرید و فروش قرار می گیرد. کالاها در بازار فیزیکی بورس کالا با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.

گروه های اصلی که در بازار بورس کالای ایران معامله می‌شود:

• گروه صنعتی
• گروه کشاورزی
• گروه پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی
• گروه معدنی
• گروه فرآورده‌های نفتی
• گروه امول غیرمنقول

بورس کالایی جهان عبارتند از:

• بورس تجاری شیکاگو(CME)
• بورس فلزات لندن (LME)
• بورس کالای نیویورک (NYMEX)
• بورس کالای توکیو(TOCOM)
• بورس کالای شانگهای(SHFE)
• بورس کالای هند (MCX)

انواع قرارداد در بازار فیزیکی بورس کالا:

1. قرارداد نقدی یا Spot: پرداخت‌ بهای کالا و تحویل آن در هنگام معامله، بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.
2. قرارداد سلف یا Forward: کالا با قیمت و زمان مشخص در آینده تحویل داده می شود و بهای آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.
3. قرارداد نسیه یا Credit: کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.
4. قرارداد آتی یا Future: در مقاله قراردادهای آتی سکه و کالا چیست؟ به صورت جامع در رابطه با قرارداد آتی توضیح داده شده است.
5. قرارداد سلف استاندارد: بر اساس این قرارداد، عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را طبق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تحویل بدهد.
6. قرارداد اختیار معامله یا Option: در این قرارداد که در آن ‌یک طرف، اختیارخرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.
7. قرارداد معاوضه یا Swap:قرارداد معاوضه یکی از پرکاربردترین و بازار آتی کالا چیست؟ مهم‌ترین قراردادهای تجاری است. در این قرارداد دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود. مبنای این گونه قراردادها می‌تواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند و قراردادهای نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند.

تسویه و پایاپای در بازار فیزیکی بورس کالای ایران:بازار آتی کالا چیست؟

• ضوابط تضمین: کنترل تضامین و وثایق عرضه­ کننده کالا یا کارگزار شرط لازم برای عرضه محصولات تلقی می گردد.
• فرآیند تسویه: بدون توجه به نوع قرارداد ( نقدی، سلف، نسیه) تسویه در اتاق پایاپای فقط به دو صورت نقدی و اعتباری امکان­پذیر می­ باشد.
• مهلت تسویه: مهلت تسویه ، سه روز کاری بعد از انجام معامله می­ باشد
• حساب عملیاتی: حساب بانکی که جهت تسویه طبق ضوابط توسط اتاق پایاپای مورد استفاده قرار می­ گیرد.
• جرایم تاخیر تسویه: چنانچه قراردادها ظرف مهلت تسویه (سه روز کاری) تسویه نشوند، این امکان به مشتری داده می شود که حداکثر تا ۷ روز تقویمی پس از مهلت تسویه، نسبت به واریز وجوه و تسویه نهایی اقدام نماید. با این توضیح که به ازای هر روز تقویمی تاخیر ، خریدار موظف به پرداخت جریمه ای معادل ۰٫۲۵ می ­باشد. از آنجا که جریمه به حساب فروشنده واریز می شود، چنانچه فروشنده انصراف خود را از دریافت جریمه اعلام نماید، اتاق پایاپای با «تائید خاص» نسبت به تسویه اقدام می نماید.
• انفساخ معامله: چنانچه خریدار حتی بعد از گذشت ۷ روز تقویمی هم امور تسویه را انجام ندهد معامله او منفسخ­ و کارگزار خریدار مکلف است ۵ درصد ارزش معامله را به عنوان خسارت انفساخ به اضافه کارمزد طرفین قرارداد، واریز نماید.
• فرآیند تحویل کالا

انواع بازارهای بازار فیزیکی بورس کالا:

• بازار فیزیکی: در این بازار عرضه پرمیوم، عرضه صادراتی و خرید و فروش فیزیکی کالا صورت می‌گیرد و برای رصد خرید و فروش‌ها تابلوی بر خط نیز دارد.
• بازار مشتقه: در این بازار قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله، مورد داد و ستد قرار می گیرد.
• بازار مالی: در این بازار اوراق سلف استاندارد و گواهی سپرده کالایی و صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی، خرید و فروش می‌شود.
• بازار فرعی: بازار فرعی هم بخشی از بازار بورس کالای ایران است و کارمزدهای متفاوتی با بازار اصلی دارد.

ویژگی مهم بازار فیزیکی بورس کالا:

1. عدم وجود نوسانات کاذب قیمت و فروشنده یا خریدار
2. امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت
3. نظام قیمت گذاری شفاف بر اساس تعادل میزان عرضه و تقاضا
4. سیستم اجرایی و بازار آتی کالا چیست؟ نظارت بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله

مزیت‌های بازار فیزیکی بورس کالا:

• مبدا کالا مشخص است
• امکان پوشش و توزیع ریسک
• کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله مشخص و تضمین شده است.
• کشف قیمت در بورس کالا از طریق آکشن
• سرعت بالای انجام معاملات بودن وجود هیچ و تشریفات قانونی و برگزاری مناقصه و مزایده

ده درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالا بورس بخشیده می‌شود و ده درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آن‌ها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود.

۴ – بورس انرژی: بورس انرژی با شش سال سابقه ورود به بازار بورس جز یکی از جدیدترین ها در بورس ایران محسوب می شود. بورس انرژی بازاری است که در آن هر کالایی که پایه انرژی داشته باشد مانند حامل‌های انرژی با محصولات برق، قابلیت معامله دارد. همچنین باید بدانید که امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن‌ها در این بازار وجود دارد.

حسابداری

مفاهیم و مقدمات بازارهای آتی و اوراق خرید معامله

قراردادهاي آتي futures contract : قرارداد آتي توافقنامه اي مبتني بر خريد يا فروش دارايي در زمان معين در آينده و با قيمت مشخص است.

يك سرمايه گذار ممكن است، در ماه مارس به كارگزار خود خريد5000 بوشل ذرت را به تحويل در ماه ژوئيه سفارش دهد. اين دستور باید فوراً به يك معامله گر منتقل شود. امکان دارد، همزمان سرمايه گذار ديگري در كنزاس به كارگزار خود، فروش 5000 بوشل ذرت را به تحويل ماه ژوئيه سفارش دهد. اين سفارشات نيز بايد به معامله گر بورس شيكاگو منتقل شود. با ملاقات حضوري دو معامله گر و توافق بر سر قيمت معين، اين معامله انجام ميشود.

در اين حالت گفته میشود، سرمايه گذار نيويوركي كه توافق كرده است، تا غلات تحويل ماه ژوئيه را بخرد، به اصطلاح موقعيت يا موضع معاملاتي خريد را و سرمايه گذار ديگر كه توافق كرده است، تا غلات تحويل ماه ژوئيه را بفروشد، اصطلاحاً موضع معاملاتي فروش اتخاذ كرده است. قيمت مورد توافق طرفين را قيمت قرارداد آتي میگويند.

موضع معاملاتي خريد long Position : در بازار آتي، افرادي كه مبادرت به خريد قرارداد آتي كنند، به گونه ا ي كه متعهد شوند، در تاريخ انقضا دارايي پايه را تحويل بگيرند، اصطلاحاً میگوییم در موضع معاملاتي خريد قرار گرفته اند.

موضع معاملاتي فروش Short Position : به موقعيت فردي كه قرارداد فروش اوراق بهادر، كالا، ارز و مانند اين ها را منعقد كرده، در حالي كه فاقد آن است، اصطلاحاً short مي گويند.

بازار فرابورس over–the–counter market (OTC ): در كنار بازارهاي سازمان يافته بورس، مجموعه ای از بازارهاي فرابورس وجود دارند؛ كه برخلاف بورسها كه از نظر فيزيكي مكان معيني دارند، اين بازارها، به صورت شبكهاي مبتني بر ارتباطات تلفني و رايانه اي هستند كه معامله گراني را به همديگر مرتبط ميسازند كه نميتوانند به طور حضوري با هم ارتباط برقرار كنند. معمولاً، مكالمات تلفني در بازارهاي فرابورس ضبط مي شوند و در دعاوي حقوقي يا در موارد اختلاف برانگيز بين معامله كنندگان، مورد استناد قرار ميگيرند.

پيمانهاي آتي Forward Contracts : پيمان آتي از آن جهت كه توافقي است مبتني بر خريد يا فروش يك دارايي در زماني معين در آينده و با قيمت مشخص، شبيه قرارداد آتي است. اما وجه تمايز اين دو درآن است، كه قراردادهاي آتي در بورس معامله ميشوند و پيمان هاي آتي در بازارهاي فرابورس. مورد معامله، در پيمانهاي آتي اغلب، ارزهاي خارجي هستند.

قراردادهاي اختيار معامله Option : به طور كلي، ميتوان حق اختيار معامله را به دو دسته تقسيم كرد اختيار خريد و اختيار فروش. يك اختيار خريد Call Option در واقع اين حق (و نه الزام) را به دارنده آن ميدهد، كه دارايي موضوع قرارداد را با قيمت معين و در تاريخ مشخص يا قبل از آن، بخرد.به همين ترتيب، يك اختيار فروش Put Option به دارنده آن این حق را ميدهد، كه دارايي موضوع قرارداد را با قيمت معين و در تاريخ مشخصي و يا قبل از آن بفروشد. قيمتي را كه درقرارداد ذكر ميشود، قيمت توافقی يا قيمت اعمال exercise price (strike price ) گويند. و تاريخ ذكر شده در قرارداد را، اصطلاحاً تاريخ انقضا يا سررسيد اختيار معامله Exercise date or expiration date or maturity مي گويند.

اختيار خريد يا فروش، هر كدام به دو حالت اروپايي و آمريكايي تقسيم ميشود. قرارداد اختيار اروپايي European option فقط در تاريخ سررسيد قابليت اعمال دارد. در حالي كه قرارداد اختيار آمريكايي American option در هر زماني قبل از تاريخ سررسيد يا در تاريخ سررسيد قابل اعمال است.

يك ورقه اختيار معامله به دارنده آن حق يا اختيار انجام كاري را ميدهد؛ نه اينكه او را ملزم به انجام كاري كند. اين ويژگي، وجه تمايز ورقه اختیار معامله از قراردادهای آتي است.

انواع معامله گران: سه گروه مهم معامله گران در بازارهاي قراردادهاي آتي، پيمانهاي آتي و قراردادهاي اختيار معامله عبارتند از: پوشش دهندگان ريسك، سفته بازان و آربيتراژگران.

پوشش دهندگان ريسك Hedgers : پوشش دهندگان ريسك در موقعيتي هستند كه در معرض ريسك مرتبط با تغيير قيمت دارايي اند. آنها از قراردادهاي فوق براي كاهش يا حذف اين ريسك استفاده مي كنند. در پوشش ريسك هزينه يا قيمت دريافتي بابت دارايي پايه، تضمين مي شود ولي اينكه نتيجه ناشي از پوشش ريسك بهتر از حالت، عدم پوشش ريسك باشد، هيچ اطميناني وجود ندارد.

مثالی در مورد پوشش ريسك با استفاده از پيمان هاي آتي: شركت اول باید در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۰ بابت خرید کالا از شرکت انگلیسی مبلغ ۱۰ میلیون پوند پرداخت نماید. شركت دوم در ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۰ مبلغ ۳۰ میلیون پوند از مشتری انگلیسی خود دریافت خواهد نمود. نرخ هاي بازار نشان می دهد که استرلینگ سه ماهه آینده را میتوان به ازای هر پوند انگلیس، 5144/1 دلار فروخت و به ازای هر پوند انگلیس، 5149/1 دلار خریداری نمود.

راهبرد پوشش ريسك شركت اول: خرید مبلغ ۱۰ میلیون پوند در بازار پیمان آتی سه ماهه، به منظور تثبیت نرخ مبادله ارزها در نرخ 5149/1 دلار برای مبلغ استرلینگی که خواهد پرداخت.

راهبرد پوشش ريسك شركت دوم: فروش مبلغ 30 میلیون پوند در بازار پیمان آتی سه ماهه، به منظور تثبیت نرخ مبادله ارزها در نرخ 5144/1 دلار برای مبلغ استرلینگی که دريافت خواهد نمود.

مثالی در خصوص پوشش ريسك با استفاده از اختيار معاملات: یک سرمایه گذار1000 سهم مایکروسافت را در اختیار دارد و میخواهد خود را در برابر کاهش احتمالی قیمت سهام در طی دو ماه آینده پوشش دهد. قیمت فعلی سهام مایکروسافت 73 دلار و قیمت اختیار فروش با سررسید در جولای و قیمت توافقی، 65 دلار، معادل 5/2 دلار مي باشد. این شخص ۱۰ قرارداد اختیار فروش (هر قرارداد براي 100 سهم) با هزینه 2500 دلار خریداری مینماید. سرمایه گذار این حق را دارد که در طول دو ماه آینده1000 سهم را حداقل به قیمت 65000 دلار بفروشد.با اينكه انتخاب اين استراتژی2500 دلار هزينه در بردارد، ولي در عوض تضمين ميكند، كه حداقل قيمت فروش سهام براي هر سهم تا زمان سررسيد اختيار، ۶۵ دلار باشد. اگر قيمت بازار سهام کاهش يابد، شخص ميتواند اختيار فروش را اعمال كند و 65000 دلار بابت فروش سهام دريافت كند، كه با كسر هزينه 2500 دلار برای خريداختيار معامله، درآمد خالص وي، مبلغ62500 دلار مي شود. اگر قيمت بازار بیش از۶۵ دلار شود، اختيار فروش اعمال نميشود و منقضي ميگردد.

با اين دو مثال تفاوت بين پيمانهاي آتي و اختيار معاملات براي پوشش ريسك، آشكار ميشود. پيمان هاي آتي براي ايجاد حالت بي تفاوتي نسبت به ريسك طراحي شده ا ند؛ يعني قيمتي را كه پوشش دهنده ريسك برای دارايي پايه دريافت مي كند يا مي پردازد، تثبيت مي كنند. در مقابل، قراردادهاي اختيار معامله تضمين ايجاد ميكنند. این قراردادها براي سرمايه گذاران اين امكان را فراهم ميکنند، که تا خود را در مقابل حركت نامطلوب قيمت، محافظت كنند و در عين حال، از حركت مطلوب قيمتها منتفع شوند. برخلاف پيمانهاي آتي، برای ورود در قراردادهاي اختيار معاملات هزينه هايی جهت قيمت اختيار معامله پرداخت میشود.

سفته بازان Speculate : سفته بازان تمايل دارند كه حركت آتي قيمت دارايي را پيش بيني كنند. قراردادها و پيمانهاي آتی و اختيار معاملات نوعي اهرم ايجاد ميكند. بنابراین سود يا زيان بالقوه آنها افزايش مي يابد.

مثالی در مورد سفته بازي با استفاده از قراردادهاي آتي: سرمایه گذار بر این باور است که پوند انگلیس در برابر دلار آمریکا در طول دو ماه بعد تقویت خواهد شد و براساس همین پیش بینی میخواهد دست به سفته بازی بزند.

1- 250000 پوند با قيمت 411750 دلار بخرد و در حسابی که به آن بهره تعلق میگیرد، سپرده گذاری نماید، به این امید که بعد از دو ماه میتواند آن را به مبلغ گرانتری بفروشد و سود خود را بردارد.

2- در ۴ قرارداد آتی آوریل (هر قرارداد 62500 پوند)، موضع معاملاتی خرید اتخاذ نماید. این کار باعث ایجاد تعهد سرمایه گذار نسبت به خريد 250000 پوند با قيمت 410250 دلار در ماه آوريل می شود. چنانچه نرخ مبادله ارزها در ماه آوریل بیشتر از 641/1 باشد سرمایه گذار سود خواهد برد.

1- اگر نرخ مبادله ارزها در طول دو ماه به 7/1 برسد، سرمایه گذار با اتخاذ راهبرد اول 13250 دلار و با اتخاذ راهبرد دوم 14750 ذلار سود مي برد.

2- اگر نرخ مبادله ارزها در طول دو ماه به 6/1 برسد، سرمایه گذار با اتخاذ راهبرد اول 11750 دلار و با اتخاذ راهبرد دوم 10250 دلار زيان مي كند.

اين دو گزينه اختلاف كمي را در مقدار سود يا زيان در دو حالت مبادله، در بازار نقدي يا بازار آتي، نشان مي دهد. ولي با احتساب بهره در محاسبات باعث مي شود كه سود يا زيان در دو حالت فوق، يكسان باشند. با اين حساب، تفاوت دو گزينه فوق در چيست؟ گزينه اول به يك سرمايه گذاري و پيش پرداخت مبلغ 411750 دلار نیاز دارد. در حالی كه در گزينه دوم، فقط كمي نقدينگي يعني 25000 دلار لازم است.

مثالی از سفته بازي با استفاده از اختیار معاملات: فرض كنيد الان ماه اكتبر است و يك سفته باز پیش بینی ميكند، كه ارزش شرکت آمازون در دو ماه آینده افزايش خواهد يافت. قيمت سهام فوق در حال حاضر، ۴۰ دلار است و يك اختيار خريد دو ماهه با قيمت اعمال ۴۵ دلار، به قيمت ۲ دلار فروخته ميشود. دو راهكار را براي يك سفته باز با سرمايه ۴۰۰۰ دلار وجود دارد: گزينه اول اين است كه ۱۰۰ سهم بخرد. گزينه دوم شامل خريد ۲۰۰۰ اختيار خريد است. فرض كنيد پيش بيني سفته باز درست باشد و قيمت سهم آمازون در ماه دسامبر به 70 دلار برسد. گزينه اول كه خريد سهام بود، 3000 دلار سود ايجاد مي كند اما گزينه دوم بسيار سودآورتر است. يك اختيار خريد بر روي سهام آمازون با قيمت توافقي ۴۵ دلار، درآمدی معادل ۲۵ دلار نصيب سفته باز ميكند، چرا كه ورقه اختيار خريد، او را قادر مي سازد، كه سهام ۷۰ دلاري را با قيمت ۴۵ دلار بخرد. كل سودی كه در روش دوم نصيب سفته باز ميشود 46000 دلار است.

بنابراين سود حاصل از انتخاب استراتژی اختيار خرید، بيشاز ۱۵ برابر سود حاصل در انتخاب استراتژی خريد سهام است. در ضمن، توجه كنيد كه اوراق اختيار خرید، ميزان زيان بالقوه را نيز افزايش مي دهد.

آربيتراژگران: آربيتراژگران از مزاياي تفاوت قيمت بين دو يا چند بازار مختلف استفاده ميكنند. آربيتراژ عبارت است از فرصت دستيابي به سود بدون ريسك،از طریق ورود همزمان در دو يا چند بازار. فرض كنيد، سهامي همزمان در بورس سهام نيويورك و بورس سهام لندن معامله مي شود. همچنين فرض كنيد، قيمت اين سهام در بورس نيويورك ۱۷۲ دلار و در بورس لندن ۱۰۰ پوند است. اگر نرخ مبادله پوند و دلار، برابر 75/1 دلار براي هر پوند باشد، آنگاه آربيتراژگر ميتواند با خريد مثلاً ۱۰۰ سهام از بورس نيويورك و فروش آن سهام در بازار لندن به سود بدون ريسك 300 دلار دست پيدا كند.

اين متن خلاصه اي است از فصل اول كتاب مباني مهندسي مالي و مديريت ريسك نوشته جان هال و ترجمه سجاد سياح و علي صالح آبادي است كه بر خواندن مثالهاي بيشتر و درك بهتر مفاهيم لازم است حتما به كتاب مراجعه گردد.

قرارداد آتی چیست؟ + کاربردهای قراردادهای آتی

قرارداد آتی اصطلاحی است که در بسیاری از بازارهای مالی و اقتصادی سراسر جهان به وفور شنیده می‌شود و در نظام اقتصادی کشورهای مختلف، نقش‌آفرینی مهمی انجام می‌دهد. مفهوم قرار‌د‌ا‌د آ‌تی در حقوق ایران و فضای کسب‌وکارها نیز برای برخی افراد تا حدودی آشنا است و رفته‌رفته نیز به سمت رواج بیشتر در حال حرکت است.
ما در این مطلب از مجله حقوقی وینداد قصد داریم به مفهوم قرارداد آتی، کاربردها نکات حقوقی و مزایای آن بپردازیم.

با ما همراه باشید.

• 1) نگاهی به مفهوم قرارداد آتی
• 2) کاربردهای قراردادهای آتی
• 3) مصداقی از قرارداد آتی
• 4) مزایای قراردادهای آتی
• 5) درباره قراردادهای آتی سوالی دارید؟

نگاهی به مفهوم قرارداد آتی

در قراردادهای خرید و فروش متداول و معمول دنیای حقوق، آنچه اتفاق می‌افتد این است که طرفین یک قرارداد، توافق می‌کنند که با امضای قرارداد، بها و مال مورد معامله را در همان لحظه به یکدیگر منتقل کنند و در واقع معامله را تمام کنند. اما قراردادهای آتی تفاوت بخاصی با این دسته قراردادهای رایج دارند.

اصطلاح Futures Contract ، که در فارسی به قرارداد آتی یا قرارداد آینده مشهور است، قراردادی است که مطابق آن طرفین یک معامله، توافق می‌کنند که در ازای قیمتی که هم‌اکنون مشخص می‌کنند، مقدار خاصی از یک کالا را در آینده معامله کنند.

شاید بتوان برای تقریب ذهن درباره قراردادهای آتی، تا حدی به قراردادهای پیش‌فروش و ماهیت خاص آنها نیز اشاره کرد.

وجه متمایز و خاص قرار‌داد آتی در این است که طرفین در لحظه امضا، انجام تعهد خرید و فروش با قیمت و شرایط ثابت و معین را به زمانی خاص در آینده موکول می‌کنند.

از منظری حقوقی، قالب قراردادهای آتی، قرارداد صلح است که مطابق آن فروشنده تحویل کالا با قیمت مورد توافق در زمان تنظیم قرا‌رداد آتی را در آینده تضمین می‌کند.

لازم به ذکر است که در زمان تنظیم قرارداد آتی، غالبا مبلغی خاص به عنوان ضمانت انجام تعهدات طرفین (به خصوص فروشنده) در اختیار خریدار و یا شخص ثالثی (به عنوان امین) قرار می‌گیرد تا از اختلافات قراردادی آتی نیز پیشگیری شود.

کاربردهای قراردادهای آتی

قراردادهای آتی، قابلیت استفاده در زمینه‌های متعددی را دارند. برای فهم بهتر، می‌توان گفت که کاربردهای قرارد‌اد آتی قابلیت دسته‌بندی به دو نوع را دارند:

۱) قرارداد آتی اموال غیرمادی

شاخص‌ترین مثال قراردا‌د آتی در اموال غیرمادی، خرید و فروش سهام در بازار بورس است. به طور کلی قرارداد سهام، یکی از متداول‌ترین مصادیق قرارداد آتی در حقوق ایران است که مطابق دستورالعمل معاملات قرار‌داد آتی در بورس اوراق بهادار، به رسمیت شناخته شده است.

۲) قرارد‌اد آتی کالاهای مادی و ملموس

قراردادهای آتی می‌توانند درباره موضوعاتی با ماهیت مادی نیز تنظیم شوند. در حال حاضر، قرارداد آتی سکه و زعفران در نظام حقوقی ایران تا حد زیادی پذیرفته شده است و قابلیت استفاده دارد.

قراردادهای آتی در حوزه‌های کشاورزی (خرید و فروش میوه و گندم و…)، نفت خام و گاز طبیعی و… نیز می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

مصداقی از قرارداد آتی

برای فهم بهتر قرار‌د‌‌ا‌د آتی به مثال زیر توجه کنید:

فرض کنید یک کشاورز که تخصص در کشت زعفران دارد، در خرداد ماه هر سال، در حدود دویست کیلو زعفران کشت می‌کند. حال خریداری وجود دارد که مایل است در دی ماه، صد کیلو از محصول زعفران کشاورز برای ۶ ماه بعد (خرداد) را خریداری کند.

در این زمان خریدار می‌تواند با تنظیم قرارداد آتی زعفران، فارغ از نوسانات بازار زعفران و تغییرات قیمت زعفران ، قیمت هر کیلوگرم زعفران را یک میلیون تومان تعیین کند و مطابق قرارداد، فروشنده را متعهد کند که تا ۶ ماه بعد (خرداد ماه)، محموله زعفران را به قیمت مشخص شده در قرارداد به وی تسلیم کند

مزایای قراردادهای آتی

قراردادهای آتی مزایای بازار آتی کالا چیست؟ اقتصادی زیادی هم برای خریدار و هم فروشنده به دنبال دارد. همانطور که بحث شد، خریدار می‌تواند با تحلیل درست بازار، به راحتی از طریق قراردادهای آتی، سود تجاری بالایی کسب کند و از نوسانات قیمت‌ها در امان باشد.

به طور مثال اگر خریدار نفت خام بتواند با تحلیل درست بازار انرژی نتیجه بگیرد که قیمت نفت در ۶ ماه آینده افزایش چشمگیری خواهد داشت، می‌تواند با تنظیم قرارداد آتی با فروشندگان نفت، سود اقتصادی قابل توجهی نصیب خود کند.

در واقع قرارداد آتی می‌تواند امکان کسب سود برای خریدار را حتی با داشتن سرمایه کم و ناکافی نیز مهیا کند.

فروشندگان نیز می‌توانند با اطمینان از حاشیه سود مشخص و معین خود، نسبت به کاهش قیمت‌ها یا افت بازار، امنیت اقتصادی بالایی کسب کنند و همواره از داشتن مشتری و نقدینگی بالا اطمینان حاصل کنند.

لازم به ذکر است که رواج قراردادهای آتی می‌تواند در نهایت به نفع جامعه نیز باشد چرا که این قراردادها، تا حد زیادی به تعادل بازار و جلوگیری از نوسانات و افزایش قیمت‌ها کمک می‌کنند.

درباره قراردادهای آتی سوالی دارید؟

در این مطلب کوشیدیم تا موضوع قراردادهای آتی در نظام حقوقی ایران را بررسی کنیم. هر چند بسیاری از نکات قرارداد آتی در این مطلب پوشش داده شد اما نباید از یاد برد که اصولا تنظیم قرارداد حقوقی، موضوعی تخصصی است و به همین دلیل تنظیم قراردا‌د آتی نیز پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

به همین خاطر پیشنهاد می‌کنیم اگر درباره مفاهیم مطرح شده در این مطلب نیاز به مشاوره حقوقی دارید یا نیاز به تنظیم قرارداد آتی در حوزه‌های مختلف دارید، از دانش و تجربه تیم حقوقی وینداد بهره‌مند شوید.

معاملات آتی زعفران چیست و چگونه وارد آن شویم؟

معاملات قراردادهای آتی زعفران یکی دیگر از مواردیست که بورس کالا در اختیار معامله‌گران قرار داده است، تا بتوانند قراردهای آتی زعفران را خرید و فروش کرده و از این طریق اقدام به کسب سود نمایند.

در این مطلب قصد داریم تا معاملات آتی زعفران را بررسی کرده و نحوه ورود به این بازار را برای شما شرح دهیم. پس با طلاچارت همراه باشید…

چرا زعفران در ایران بسیار مهم است؟

کشور ما حدود ۹۰ درصد از زعفران دنیا را تولید می‌کند و از این رو بزرگترین صادر کننده زعفران دنیا هستیم. شرایط اقلیمی مناسب و نیروی کار ارزان باعث شده تا کشورهای دیگری مثل اسپانیا توان رقابت با ایران در زمینه تولید زعفران را نداشته باشند.

قراردادهای آتی زعفران چیست؟

قراردادهای آتی زعفران در بورس کالای ایران بر روی زعفران رشته ای بریده ممتاز (نگین) تعریف شده است. هر قرارداد آتی که بر روی یک دارایی راه اندازی شود، دارای یک سری مشخصات می باشد که حاوی اطلاعات مهم در خصوص قراردادی است که افراد اقدام به معامله آن می‌کنند.

مشخصات مهم قراردهای آتی زعفران

• اندازه هر قرارداد: ۱۰۰ گرم
• حد اکثر نوسان قیمت روزانه: مثبت یا منفی ۳% نسبت به تسویه روز قبل
• ماه‌های قرارداد: تمامی ماه‌های سال به تشخیص شرکت بورس کالای ایران
• دوره معاملات: دوره معاملاتی هر کدام از نمادها در اطلاعیه معاملاتی مربوطه اعلام خواهد شد.
• تاریخ تحویل: از اولین روز کاری پس از آخرین روز معاملات تا پایان ماه قرارداد
• محل تحویل: انبارهای مدنظر بورس و یا هر انبار دیگری جهت تحویل کالا، ۱۰ روز قبل از پایان دوره معاملاتی هر نماد توسط بورس کالا اعلام خواهد شد.
• حداقل تغییر قیمت سفارش: ۱۰ تومان در هر گرم که معادل ۱۰۰۰ تومان در هر قرارداد است.
• وجه تضمین: میزان وجه تضمین توسط بورس کالا اعلام شده و در طی زمان متغییر می‌باشد.
• وجه تضمین اولیه: معادل ۱۰% ارزش یک قرارداد می‌باشد.
• حداقل وجه تضمین: ۷۰% وجه تضمین اولیه.
• حداکثر حجم هر سفارش: ۲۵ قرارداد.
• کارمزد معاملات: ۲۰۰ تومان بابت معامله هر قرارداد.
• کارمزد تسویه و تحویل: ۱۰۰۰ تومان بابت هر قرارداد.
• ساعت معاملات: شنبه تا چهارشنبه به مدت ۳ ساعت. شروع از ۱۲:۳۰ تا ۱۵:۳۰
• سقف مجاز موقعیت‌های باز: اشخاص حقیقی ۱۰۰۰ قرارداد در هر نماد معاملاتی و اشخاص حقوقی ۱۰۰۰ قرارداد در هر نماد معاملاتی و قابل افزایش تا ۱۰% موقعیت‌های باز در بازار.
• اندازه تحویل: حداقل ۱۰ قرارداد.

مثالی از نحوه محاسبه سود و زیان مشتری در یک معامله

فرض کنید سینا یک قرارداد آتی زعفران را روی قیمت ۷۰۰۰ تومان خریده است و پس از اتمام ساعات کاری روزانه، قیمت تسویه ۷۱۵۰ تومان اعلام شده است. بنابراین سینا ۱۵۰ تومان به ازای هر گرم زعفران در سود است. همانطور که در بالا اشاره شد، هر قرارداد شامل ۱۰۰ گرم زعفران می‌باشد. بنابراین باید ۱۵۰ تومان (میزان سود) را در ۱۰۰ (وزن زعفران در هر قرارداد) ضرب کنیم تا میزان سود اصلی مشخص شود. سود سینا برای امروز ۱۵۰۰۰ تومان می‌باشد.

اما فرض کنیم قیمت بر خلاف جهت معامله سینا نزولی شده و به ۶۹۰۰ تومان رسیده است. در این شرایط سینا به ازای هر گرم زعفران ۱۰۰ تومان ضرر کرده است و مجموع ضرر او در این معامله ۱۰۰۰۰ تومان می‌باشد.

نکته: به منظور سادگی کار، در این مثال کارمزد معامله را در نظر نگرفته‌ایم.

مراحل اخذ کد معاملاتی قراردادهای آتی زعفران

۱- مراجعه به کارگزاری‌های دارای مجوز معاملاتی آتی بورس کالا

۲- ارائه مدارک هویتی

۳- شرکت در آزمون مربوطه و ارائه پرینت نتیجه قبولی به کارگزار

۴- تکمیل و امضای فرم‌های مربوط به درخواست کد، اقرارنامه و بیانیه ریسک معاملات و معرفی حساب‌های بانکی مشتری.

۵- تایید مدارک مذکور توسط کارگزار و ارائه آن به بورس کالا

۶- بررسی مدارک توسط بورس کالا و اعطای کد معاملاتی به مشتری

همچنین در صورتی که بخواهید از سیستم آنلاین معاملات استفاده کنید باید حداقل مدرک دیپلم و ۱۸ سال سن داشته باشید.

در این مطلب سعی کردیم به صورت مختصر و مفید به معاملات آتی زعفران و چگونگی ورود به آن بپردازیم. باید منتظر ماند و دید که معاملات زعفران مورد توجه معامله‌گران قرار خواهد گرفت یا خیر.